1
rūpā^dīn viṣayān nirūpya karaṇair yair ātma-lābhas tvayā
labdhas teṣv api cakṣur-ādiṣu hatāḥ svā^rthā^vabodha-kriyāḥ
aṅgāni prasabhaṃ tyajanti paṭutām ājñā-vidheyāni te
nyastaṃ mūrdhni padaṃ tavai^va jarayā tṛṣṇe mudhā tāmyasi
2
āliṅgantu gṛhīta-dhūpa-surabhīn stambhān pinaddha-srajaḥ
saṃpūrṇe^ndu-mayūkha-saṃhati-rucāṃ sac-cāmarāṇāṃ śriyaḥ
siṃhā^ṅkā^sana-dhāraṇāc ca sucire sañjāta-mūrcchām iva
kṣipraṃ candana-vāriṇā sa-kusumaḥ seko 'nugṛhṇātu gām
3
su-viśrabdhair aṅgaiḥ pathiṣu viṣameṣv apy a-calatā
ciraṃ dhuryeṇo^ḍhā gurur api bhuvo yā^sya guruṇā
dhuraṃ tām evo^ccair nava-vayasi voḍhuṃ vyavasito
manasvī damyatvāt skhalati ca na duḥkhaṃ vahati ca
3.3 tataḥ
praviśati
rājā
pratīhārī
ca
rājā
3.4 sva-gatam
3.5 rājyaṃ
hi
nāma
rāja-dharmā^nuvṛtti-parasya
nṛ-pater
mahad-a-prīti-sthānam
3.6 kutaḥ
4
parā^rthā^nuṣṭhāne rahayati nṛ-paṃ svā^rtha-paratā
parityakta-svā^rtho niyatam a-yathā^rthaḥ kṣiti-patiḥ
parā^rthaś cet svā^rthād abhimatataro hanta paravān
parā^yattaḥ prīteḥ katham iva rasaṃ vetti puruṣaḥ
5
tīkṣṇād udvijate mṛdau paribhava-trāsān na santiṣṭhate
mūrkhān dveṣṭi na gacchati praṇayitām atyanta-vidvatsv api
śūrebhyo 'bhyadhikaṃ bibhety upahasaty ekānta-bhīrūn aho
śrīr labdha-prasare^va veśa-vanitā duḥkho^pacaryā bhṛśam
6
iha viracayan sādhvīṃ śiṣyaḥ kriyāṃ na nivāryate
tyajati tu yadā mārgaṃ mohāt tadā gurur aṅkuśaḥ
vinaya-rucayas tasmāt santaḥ sadai^va nir-aṅkuśāḥ
parataram ataḥ svātantryebhyo vayaṃ hi parāṅmukhāḥ
kañcu
6.3 ita
ito
devaḥ
6.4 nāṭyena
parikramya
6.5 ayaṃ
su-gāṅga-prāsādaḥ
6.6 śanair
ārohatu
devaḥ
rājā
6.7 nāṭyenā^ruhya
diśo
'valokya
6.8 aho
śarat-samaya-saṃbhṛta-śobhānāṃ
diśām
ati-ramaṇīyatā
6.9 kutaḥ
7
śanaiḥ śyānī-bhūtāḥ sita-jala-dhara-ccheda-pulināḥ
samantād ākīrṇāḥ kala-virutibhiḥ sārasa-kulaiḥ
citāś citrā^kārair niśi vikaca-nakṣatra-kumudair
nabhastaḥ syandante sarita iva dīrghā daśa diśaḥ
8
apām udvṛttānāṃ nijam upadiśatyā sthiti-padaṃ
dadhatyā śālīnām avanatim udāre sati phale
mayūrāṇām ugraṃ viṣam iva harantyā madam aho
kṛtaḥ kṛtsnasyā^yaṃ vinaya iva lokasya śaradā
9
bhartus tathā kaluṣitāṃ bahu-vallabhasya
mārge kathaṃcid avatārya tanū-bhavantīm
sarvā^tmanā rati-kathā-cature^va dūtī
gaṅgāṃ śaran nayati sindhu-patiṃ prasannām
rājā
9.5 tat
kiṃ
na
gṛhītam
asmad-vacanaṃ
pauraiḥ
kañcu
9.6 karṇau
pidhāya
9.7 śāntaṃ
pāpaṃ
śāntaṃ
pāpam
9.8 pṛthivyām
a-skhalita-pūrvaṃ
devasya
śāsanaṃ
kathaṃ
paureṣu
skhaliṣyati
rājā
9.9 tat
katham
a-pravṛtta-kaumudī-maho^tsavam
adyā^pi
kusumapuram
10
dhūrtair anvīyamānāḥ sphuṭa-catura-kathā-kovidair veśa-nāryo
nā^laṅkurvanti rathyāḥ pṛthu-jaghana-bharā^krānti-mandaiḥ prayātaiḥ
anyonyaṃ sparddhamānā na ca gṛha-vibhavaiḥ svāmino mukta-śaṅkāḥ
sākaṃ strībhir bhajante vidhim abhilaṣitaṃ pārvaṇaṃ paura-mukhyāḥ
kañcu
10.5 pratiṣiddhaḥ
kaumudī-maho^tsavaḥ
rājā
10.6 sa-krodham
10.7 āḥ
kena
kañcu
10.8 deva
nā^taḥ
paraṃ
vijñāpayituṃ
śakyam
rājā
10.9 na
khalu
ārya-cāṇakyenā^pahṛtāḥ
prekṣakāṇām
atiśaya-ramaṇīyaś
cakṣuṣoḥ
viṣayaḥ
kañcu
10.10 deva
ko
'nyo
jīvitu-kāmo
devasya
śāsanam
ativarteta
rājā
10.11 śoṇottare
upaveṣṭum
icchāmi
rati
10.12 deva
edaṃ
siṃhā^saṇaṃ
10.13 uvavisada
devo
10.12b deva
idaṃ
siṃhā^sanam
10.13b upaviśatu
devaḥ
rājā
10.14 nāṭyeno^paviśya
10.15 ārya
vaihīnare
ārya-cāṇakyaṃ
draṣṭum
icchāmi
kañcu
10.16 yad
ājñāpayati
devaḥ
10.17 iti
niṣkrāntaḥ
10.18 tataḥ
praviśati
āsana-sthaḥ
sva-bhavana-gataḥ
kopā^nuviddhāṃ
cintāṃ
nāṭayaṃś
cāṇakyaḥ
cāṇa
10.19 kathaṃ
sparddhate
mayā
saha
dur-ātmā
rākṣasaḥ
11
kṛtā^gāḥ kauṭilyo bhujaga iva niryāya nagarād
yathā nandān hatvā nṛpatim akaron maurya-vṛṣalam
tathā^haṃ maurye^ndoḥ śriyam apaharāmī^ti kṛta-dhīḥ
prakarṣaṃ mad-buddher atiśayitum eṣa vyavasitaḥ
12
utsiktaḥ ku-saciva-dṛṣṭa-rājya-bhāro
nando 'sau na bhavati candragupta eṣaḥ
cāṇakyas tvam api ca nai^va kevalaṃ te
sādharmyaṃ mad-anukṛteḥ pradhāna-vairam
13
mad-bhṛtyaiḥ kila so 'pi parvatasuto vyāptaḥ praviṣṭā^ntarair
udyuktāḥ sva-niyoga-sādhana-vidhau siddhārthakā^dyāḥ spaśāḥ
kṛtvā saṃprati kaitavena kalahaṃ maurye^ndunā rākṣasaṃ
bhetsyāmi sva-matena bheda-kuśalaṃ hy eṣa pratīpaṃ dviṣaḥ
13.1 praviśya
kañcukī
13.2 kaṣṭaṃ
khalu
sevā
14
bhetavyaṃ nṛ-pates tataḥ sacivato rājñas tato vallabhād
anyebhyaś ca vasanti ye 'sya bhavane labdha-prasādā viṭāḥ
dainyād unmukha-darśanā^palapanaiḥ piṇḍā^rtham āyasyataḥ
sevāṃ lāghava-kāriṇīṃ kṛta-dhiyaḥ sthāne śva-vṛttiṃ viduḥ
15
upala-śakalam etad bhedakaṃ gomayānāṃ
baṭubhir upahṛtānāṃ barhiṣāṃ stūpam etat
śaraṇam api samidbhiḥ śuṣyamāṇābhirābhir
vinamita-paṭalā^ntaṃ dṛśyate jīrṇa-kuḍyam
16
stuvanti śrāntās yāḥ kṣiti-patim a-bhūtair api guṇaiḥ
pravācaḥ kārpaṇyād yad a-vitatha-vāco 'pi puruṣāḥ
prabhāvas tṛṣṇāyāḥ sa khalu sa-kalaḥ syād itarathā
nir-īhāṇām īśas tṛṇam iva tiras-kāra-viṣayaḥ
17
yo nanda-maurya-nṛpayoḥ paribhūya lokam
asto^dayau pratidiśann a-vibhinna-kālam
paryāya-pātita-himo^ṣṇam a-sarva-gāmi
dhāmnā^tiśāyayati dhāma sahasra-dhāmnaḥ
cāṇa
17.3 vaihīnare
kim
āgamana-prayojanam
kañcu
17.4 ārya
praṇati-sa-saṃbhramo^ccalita-bhūmi-pāla-mauli-mālā-māṇikya-śakala-śikhā-piśaṅgī-kṛta-pāda-padma-yugalaḥ
su-gṛhīta-nāmadheyo
devaś
candragupta
āryaṃ
śirasā
praṇamya
vijñāpayati
17.5 a-kṛta-kriyā^ntarāyam
āryaṃ
drṣṭum
icchāmī^ti
cāṇa
17.6 vṛṣalo
māṃ
draṣṭum
icchati
17.7 vaihīnare
na
khalu
vṛṣalasya
śravaṇa-pathaṃ
gato
'yaṃ
mat-kṛtaḥ
kaumudī-maho^tsava-pratiṣedhaḥ
cāṇa
17.9 sa-krodham
17.10 āḥ
kena
kathitam
kañcu
17.11 sa-bhayam
17.12 prasīdatv
āryaḥ
17.13 svayam
eva
sugāṅga-prāsāda-gatena
devenā^valokitam
a-pravṛtta-kaumudī-maho^tsavaṃ
puram
cāṇa
17.14 āḥ
jñātam
17.15 tato
bhavadbhir
antarā
protsāhya
kopito
vṛṣalaḥ
17.16 kim
anyat
kañcu
17.17 bhayaṃ
nāṭayaṃs
tūṣṇīm
adho-mukhas
tiṣṭhati
cāṇa
17.18 aho
rāja-parijanasya
cāṇakyasyo^pari
pradvaṣa-pakṣa-pātaḥ
17.19 atha
kva
vṛṣalaḥ
kañcu
17.20 bhayaṃ
nāṭayan
17.21 ārya
sugāṅga-gatena
devenā^ham
ārya-pāda-mūlaṃ
preṣitaḥ
cāṇa
17.22 utthāya
17.23 sugāṅga-mārgam
ādeśaya
kañcu
17.24 ita
ita
āryaḥ
17.25 ubhau
parikrāmataḥ
kañcu
17.26 eṣa
sugāṅga-prāsādaḥ
17.27 śanair
ārohatv
āryaḥ
cāṇa
17.28 nāṭyenā^varuhyā^valokya
ca
17.29 aye
siṃhā^sanam
adhyāste
vṛṣalaḥ
17.30 sādhu
sādhu
18
nandair viyuktam an-apekṣita-rāja-rājair
adhyāsitaṃ ca vṛṣalena vṛṣeṇa rājñām
siṃhā^sanaṃ sadṛśa-pārthiva-saṅgataṃ ca
prītiṃ parāṃ praguṇayanti guṇā mamai^te
rājā
18.3 āsanād
utthāya
18.4 ārya
candraguptaḥ
praṇamati
18.5 iti
pādayoḥ
patati
cāṇa
18.6 pāṇau
gṛhītvā
18.7 uttiṣṭho^tiṣṭha
vatsa
19
ā śaile^ndrāc chilā^nta-skhalita-sura-nadī-śīkarā^sāra-śītāt
tīrā^ntān nai^ka-rāga-sphurita-maṇi-ruco dakṣiṇasyā^rṇavasya
āgatyā^gatya bhīti-praṇata-nṛ-pa-śataiḥ śaśvad eva kriyantāṃ
cūḍā-ratnā^ṃśu-garbhās tava caraṇa-yugasyā^ṅgulī-randhra-bhāgāḥ
rājā
19.1 ārya-prasādād
anubhūyata
eva
sarvam
19.2 tad
upaviśatv
āryaḥ
19.3 ubhau
yatho^citam
upaviṣṭau
cāṇa
19.4 vṛṣala
kim
arthaṃ
vayam
āhutāḥ
rājā
19.5 āryasya
darśanenā^tmānam
anugrāhayitum
cāṇa
19.6 sa-smitam
19.7 alam
anena
praśrayeṇa
19.8 na
niṣ-prayojanam
adhikāravantaḥ
prabhubhir
āhūyante
rājā
19.9 ārya
kaumudī-maho^tsava-pratiṣedhasya
kiṃ
phalam
āryaḥ
paśyati
cāṇa
19.10 smitaṃ
kṛtvā
19.11 upālabdhuṃ
tarhi
vayam
āhūtāḥ
rājā
19.12 śāntaṃ
pāpaṃ
śāntaṃ
pāpam
19.13 na
hi
na
hi
19.14 vijñāpayitum
cāṇa
19.15 yady
evaṃ
tarhi
vijñāpanīyānām
a-vaśyaṃ
śiṣyena
svaira-rucayo
na
niroddhavyāḥ
rājā
19.16 evam
etat
kaḥ
sandehaḥ
19.17 kiṃ
tu
na
kadācid
āryasya
niṣ-prayojanā
pravṛttir
ity
asti
naḥ
praśnā^vakāśaḥ
cāṇa
19.18 vṛṣala
samyag-gṛhītavān
asi
na
prayojanam
antarā
cāṇakyaḥ
svapne
'pi
ceṣṭata
iti
rājā
19.19 ārya
ata
eva
śuśrūṣā
māṃ
mukharayati
cāṇa
19.20 vṛṣala
śrūyatām
19.21 iha
khalv
artha-śāstra-kārās
tri-vidhāṃ
siddhim
upavarṇayanti
rājā^yattāṃ
sacivā^yattām
ubhayā^yattāṃ
ce^ti
19.22 tataḥ
sacivā^yatta-siddhes
tava
kiṃ
prayojanā^nveṣaṇena
19.23 yato
vayam
evā^tra
niyuktā
vartsyāmaḥ
rājā
19.24 sa-kopaṃ
mukhaṃ
parāvartayati
19.25 nepathye
vaitālikau
paṭhataḥ
20
ākāśaṃ kāśa-puṣpa-cchavim abhibhavatā bhasmanā śuklayantī
śītā^ṃśor aṃśu-jālair jala-dhara-malināṃ kliśnatī kṛttim aibhīm
kāpālīm udvahantī srajam iva dhavalāṃ kaumudīm ity a-pūrvā
hāsya-śrī-rāja-haṃsā haratu tanur iva kleśam aiśī śarad vaḥ
21
pratyagro^nmeṣa-jihmā kṣaṇam an-abhimukhī ratna-dīpa-prabhāṇām
ātma-vyāpāra-gurvī janita-jala-lavā jṛmbhitaiḥ sā^ṅgabhaṅgaiḥ
nāgā^ṅgaṃ moktum icchoḥ śayanam uru phaṇā-caka-vālo^padhānaṃ
nidrā-cchedā^bhitāmrā ciram avatu harer dṛṣṭir ākekarā vaḥ
22
sattvo^tkarṣasya dhātrā nidhaya iva kṛtāḥ ke 'pi kasyā^pi hetor
jetāraḥ svena dhāmnā mada-salila-mucāṃ nāga-yūthe^śvarāṇām
daṃṣṭrā-bhaṅgaṃ mṛgāṇām adhipataya iva vyaktamānā^valepā
nā^jñā-bhaṅgaṃ sahante nṛ-vara nṛ-patayas tvādṛśāḥ sārvabhaumāḥ
23
bhūṣaṇā^dy-upabhogena
prabhur bhavati na prabhuḥ
parair a-paribhūtā^jñas
tvam iva prabhur ucyate
cāṇa
23.1 ākarṇya
sva-gatam
23.2 prathamaṃ
tāvad
viśiṣṭa-devatā-stuti-rūpeṇa
pravṛtta-śarad-guṇa-prakhyāpanam
āśīr-vacanam
23.3 idam
aparaṃ
kim
iti
nā^vadhārayāmi
23.4 vicintya
23.5 āḥ
jñātam
23.6 rākṣasasyā^yaṃ
prayogaḥ
23.7 dur-ātman
rākṣasa
dṛśyase
bhoḥ
jāgarti
khalu
kauṭilyaḥ
rājā
23.8 ārya
vaihīnare
ābhyāṃ
vaitālikābhyāṃ
su-varṇa-śata-sahasraṃ
dāpaya
kañcu
23.9 yad
ājñāpayati
devaḥ
23.10 iti
utthāya
parikrāmati
cāṇa
23.11 sa-krodham
23.12 vaihīnare
tiṣṭha
na
gatavyam
23.13 vṛṣala
kim
ayam
a-sthāne
mahā^n-artho^tsargaḥ
rājā
23.14 sa-kopam
23.15 āryeṇai^vaṃ
sarvatra
niruddha-ceṣṭā-prasarasya
me
bandhanam
iva
rājyaṃ
na
rājyam
iva
cāṇa
23.16 vṛṣala
svayam
an-abhiyuktānāṃ
rājñām
ete
doṣāḥ
saṃbhavanti
23.17 tad
yadi
na
sahase
tataḥ
svayam
abhiyujyasva
rājā
23.18 ete
sva-karmaṇy
abhiyujyāmahe
cāṇa
23.19 priyaṃ
naḥ
23.20 vayam
api
sva-karmaṇy
abhiyujyāmahe
rājā
23.21 yady
evaṃ
tarhi
kaumudī-maho^tsava-pratiṣedhasya
tāvat
prayojanaṃ
śrotum
icchāmi
cāṇa
23.22 vṛṣala
kaumudī-maho^tsavā^nuṣṭhānasya
kiṃ
prayojanam
ity
aham
api
śrotum
icchāmi
rājā
23.23 prathamaṃ
tāvan
mamā^jñā
'-vyāghātaḥ
cāṇa
23.24 vṛṣala
mamā^pi
tavā^jñā-vyāghāta
eva
kaumudīmahotsava-pratiṣedhasya
prathamaṃ
prayojanam
23.25 kutaḥ
24
ambho-dhīnāṃ tamāla-prabhava-kisalaya-śyāma-velā-vanānām
ā pārebhyaś caturṇāṃ caṭula-timi-kula-kṣobhitā^ntar-jalānām
māle^vā^'-mlāna-puṣpā tava nṛ-pati-śatair uhyate yā śirobhiḥ
sā mayy eva skhalantī kathayati vinayā^laṃkṛtaṃ te prabhutvam
cāṇa
24.3 śoṇottare
mad-vacanāt
kāyastham
a-calaṃ
brūhi
yat
tad
bhadrabhaṭa-prabhṛtīnāṃ
lekhya-patraṃ
dīyatām
iti
pratī
24.4 jaṃ
ajjo
āṇavedi
24.4b yad
ārya
ājñāpayati
24.5 iti
niṣkranya
punaḥ
praviśya
24.6 ajja
imaṃ
pattaam
24.6b ārya
idaṃ
patrakam
cāṇa
24.7 gṛhītvā
24.8 vṛṣala
śrūyatām
cāṇa
24.10 vācayati
24.11 svasti
su-gṛhīta-nāmadheyasya
devasya
candraguptasya
saho^tthāyināṃ
pradhāna-puruṣāṇām
ito
'pakramya
vadhya-malayaketum
āśritānāṃ
pramāṇa-lekhya-patram
idam
24.12 tatra
prathamaṃ
tāvad
gajā^dhyakṣo
bhadrabhaṭaḥ
aśvā^dhyakṣaḥ
puruṣadattaḥ
mahāpratīhārasya
candrabhānor
bhāgineyo
ḍiṅgarātaḥ
devasya
sva-jana-saṃbandhī
mahā-rājo
balaguptaḥ
devasyai^va
kumāra-sevako
rājasenaḥ
senāpateḥ
siṃhabalasya
kanīyān
bhrātā
bhāgurāyaṇo
mālavarājaputro
lohitākṣaḥ
kṣatra-guṇa-mukhyo
vijayavarme^ti
rājā
24.13 athai^teṣām
aparāga-hetūn
vijñātum
icchāmi
cāṇa
24.14 vṛṣala
śrūyatām
24.15 atra
yāv
etau
gajā^dhyakṣā^śvā^dhyakṣau
bhadrabhaṭa-puruṣadatta-nāmānau
tau
khalu
strī-madya-mṛgayā-śīlau
hasty-aśvā^vekṣaṇe
'n-abhiyuktau
mayā^dhikārābhyām
avaropya
sva-jīvana-mātreṇai^va
sthāpitāv
iti
para-pakṣe
svena
svenā^dhikāreṇa
gatvā
malayaketum
āśritau
24.16 yāv
etau
ḍiṅgarāta-balaguptau
tāv
apy
atyanta-lobhā^bhibhūtau
tvad-dattaṃ
jīvanam
a-bahu
manyamānau
tatra
bahu
labhyata
ity
apakramya
malayaketum
āśritau
24.17 yo
'py
asau
bhavataḥ
kumāra-sevako
rājasena
iti
so
'pi
tava
prasādād
ati-prabhūta-kośa-hasty-aśvaṃ
sahasai^va
tan
mahad-aiśvaryam
avāpya
punar
uccheda-śaṅkayā^pakramya
malayaketum
āśritaḥ
24.18 yo
'yam
aparaḥ
senāpateḥ
siṃhabalasya
kanīyān
bhrātā
bhāgurāyaṇo
'sāv
api
tatra
kāle
parvatakena
saha
samutpanna-sauhārdas
tat-prītyā
ca
pitā
te
cāṇakyena
vyāpādita
ity
utpādya
rahasi
trāsayitvā
malayaketum
apavāhitavān
24.19 tato
bhavad-a-pathya-kāriṣu
candanadāsā^diṣu
nigṛhīteṣu
sva-doṣā^śaṅkayā^pakramya
malayaketum
āśritaḥ
24.20 tenā^py
asau
mama
prāṇa-rakṣaka
iti
kṛta-jñatām
anuvartamānenā^tmano
'n-antaram-amātya-padaṃ
grāhitaḥ
24.21 yau
tau
lohitākṣa-vijayavarmāṇau
tāv
apy
ati-mānitvāt
svadāyādebhyas
tvayā
dīyamānaṃ
mānam
a-sahamānau
malayaketum
āśritau
24.22 ity
eṣām
a-parāga-hetavaḥ
rājā
24.23 evam
eteṣu
parijñātā^parāga-hetuṣu
kṣiprameva
kasmān
na
prativihitam
āryeṇa
cāṇa
24.24 vṛṣala
na
pāritaṃ
pratividhātum
rājā
24.25 kim
a-kauśalād
uta
prayojanā^pekṣayā
cāṇa
24.26 katham
a-kauśalaṃ
bhaviṣyati
24.27 prayojanā^pekṣayai^va
rājā
24.28 prayojanam
idānīṃ
śrotum
icchāmi
cāṇa
24.29 śrūyatām
avadhāryatāṃ
ca
iha
khalu
viraktānāṃ
prakṛtīnāṃ
dvi-vidhaṃ
pratividhānam
anugraho
nigrahaś
ca
24.30 anugrahas
tāvad
ākṣiptā^dhikārayor
bhadrabhaṭa-puruṣadattayoḥ
punar
adhikārā^ropaṇam
eva
24.31 adhikāraś
ca
tādṛśeṣu
vyasana-yogād
an-abhiyukteṣu
punar
āropyamāṇaḥ
sakalam
eva
rājyasya
mūlaṃ
hasty-aśvam
avasādayet
24.32 ḍiṅgarāta-balaguptayor
atilubdhayoḥ
sakala-rājya-pradānenā^py
aparituṣyator
anugrahaḥ
kathaṃ
śakyaḥ
24.33 rājasena-bhāgurāyaṇayos
tu
dhana-praṇāśa-bhītayoḥ
kuto
'nugrahasyā^vakāśaḥ
24.34 lohitākṣa-vijayavarmaṇor
api
dāyādamānam
a-sahamānayor
ati-māninoḥ
kīdṛśo
'nugrahaḥ
prītiṃ
janayiṣyatī^ti
parihṛtaḥ
pūrvaḥ
pakṣaḥ
24.35 uttaro
'pi
khalu
vayam
a-cirād
adhigata-nandai^śvaryāḥ
saho^tthāyinaṃ
pradhāna-puruṣa-vargam
ugreṇa
daṇḍena
pīḍayanto
nandakulā^nuraktānāṃ
prakṛtīnām
a-viśvāsyā
eva
bhavāma
ity
ataḥ
parihṛta
eva
24.36 tad
evam
anugṛhītā^smat-pakṣo
rākṣaso^padeśa-pravaṇo
mahīyasā
mleccha-balena
parivṛtaḥ
pitṛ-vadhā^'-marṣī
parvataka-putro
malayaketur
asmān
abhiyoktum
udyataḥ
24.37 so
'yaṃ
vyāyāma-kālo
no^tsavakāla
iti
durga-saṃskāre
prārabdhavye
kiṃ
kaumudī-maho^tsavene^ti
pratiṣiddhaḥ
rājā
24.38 ārya
bahu
praṣṭavyam
atra
cāṇa
24.39 vṛṣala
viśrabdhaṃ
pṛccha
24.40 mamā^pi
bahv
ākhyeyam
atra
rājā
24.41 so
'py
asya
sarvasyā^n-arthasya
hetur
malayaketuḥ
kasmād
apakrāmann
upekṣitaḥ
cāṇa
24.42 vṛṣala
an-upekṣaṇe
dvayī
gatiḥ
24.43 nigṛhyate
vā
pratiśrutaṃ
rājyā^rddhaṃ
pratipādyeta
vā
24.44 nigrahe
tāvat
parvatako
'smābhir
eva
vyāpādita
iti
kṛta-ghnatāyāḥ
svahasto
dataḥ
syāt
24.45 pratiśruta-rājyā^rddha-pratipādane
'pi
parvataka-vināśaḥ
kevalaṃ
kṛta-ghnatā-mātra-phalaḥ
syād
iti
malayaketur
apakrāmann
upekṣitaḥ
rājā
24.46 atra
tāvad
evam
24.47 rākṣasaḥ
punar
ihai^va
vartamāna
āryeṇo^pekṣita
ity
atra
kim
uttaram
āryasya
cāṇa
24.48 rākṣaso
'pi
svāmini
sthirā^nurāgitvāt
su-ciram
ekatra
vāsāc
ca
śīla-jñānāṃ
nandā^nuraktānāṃ
prakṛtīnām
atyanta-viśvāsyaḥ
prajñā-puruṣa-kārābhyām
upetaḥ
sahāya-saṃpadā
'bhiyuktaḥ
kośavān
ihai^vā^ntar-nagare
vartamānaḥ
khalu
mahāntam
antaḥ-kopam
utpādayet
24.49 dūrī-kṛtas
tu
bāhya-kopam
utpādayann
api
katham
apy
upāyair
vaśayituṃ
śakya
ity
ayam
atra-stha
eva
hṛdaye-śayaḥ
śaṅkur
ivo^ddhṛtya
dūrī-kṛtaḥ
rājā
24.50 ārya
kasmād
vikramya
na
gṛhītaḥ
cāṇa
24.51 rākṣasaḥ
khalv
asau
24.52 vikramya
gṛhyamāṇo
yuṣmad-balāni
bahūni
nāśayet
svayaṃ
vā
vinaśyet
24.53 evaṃ
saty
ubhayathā
'pi
doṣaḥ
24.54 paśya
25
sa hi bhṛśam abhiyukto yady upeyād vināṣaṃ
nanu vṛṣala viyuktas tādṛśenā^si puṃsā
atha tava bala-mukhyān ghātayet sā^pi pīḍā
vana-gaja iva tasmāt so 'bhyupāyair vineyaḥ
rājā
25.1 na
śaknumo
vayam
āryasya
vācā
vācam
atiśayitum
25.2 sarvathā
amātya-rākṣasa
evā^tra
praśasyataraḥ
cāṇa
25.3 sa-krodham
25.4 na
bhavān
iti
vākyaśeṣaḥ
25.5 mā
tāvat
25.6 bho
vṛṣala
tena
kiṃ
kṛtam
rājā
25.7 yadi
na
jñāyate
tadā
śrūyatām
25.8 tena
khalu
mahā^tmanā
26
labdhāyāṃ puri yāvad iccham uṣitaṃ kṛtvā padaṃ no gale
vyāghāto jaya-ghoṣaṇā^diṣu balād asmad-balānāṃ kṛtaḥ
aty-arthaṃ vipulaiḥ sva-nīti-vibhavaiḥ saṃmoham āpāditā
viśvāsyeṣv api viśvasanti matayo na sveṣu vargeṣu naḥ
cāṇa
26.1 vihasya
26.2 etat
kṛtaṃ
rākṣasena
26.3 vṛṣala
mayā
punar
jñātaṃ
nandam
iva
bhavantam
uddhṛtya
bhavān
iva
bhū-tale
malayaketū
rājā^dhirāja-pade
niyojita
iti
rājā
26.4 anyenai^ve^dam
anuṣṭhitaṃ
kim
atrā^ryasya
27
āruhyā^rūḍha-kopa-sphuraṇa-viṣamitā^grā^ṅgulī-mukta-cūḍāṃ
loka-pratyakṣam ugrāṃ sakala-ripu-kulo^tsāda-dīrghāṃ pratijñām
kenā^nyenā^valiptā nava-navatiśata-dravya-koṭī^śvarās te
nandāḥ paryāya-bhūtāḥ paśava iva hatāḥ paśyato rākṣasasya
28
gṛdhrair ābaddha-cakraṃ viyati vicalitair dīrgha-niṣkampa-pakṣaiḥ
dhūmair dhvastā^rka-bhāsāṃ sa-ghanam iva diśāṃ maṇḍalaṃ darśayantaḥ
nandair ānandayantaḥ pitṛ-vana-nilayān prāṇinaḥ paśya cai^tān
nirvānty adyā^pi nai^te sruta-bahala-vasā-vāhino havya-vāhāḥ
rājā
28.1 anyenai^ve^dam
anuṣṭhitam
rājā
28.3 nanda-kula-vidveṣiṇā
daivena
cāṇa
28.4 daivam
a-vidvāṃsaḥ
pramāṇayanti
rājā
28.5 vidvāṃso
'py
avikatthanā
bhavanti
cāṇa
28.6 sa-kopam
28.7 vṛṣala
bhṛtyam
iva
mām
āroḍhum
icchasi
29
śikhāṃ moktuṃ baddhām api punar ayaṃ dhāvati karaḥ
29
pratijñām āroḍhuṃ punar api calaty eṣa caraṇaḥ
praṇāśān nandānāṃ praśamam upayātaṃ tvam adhunā
parītaḥ kālena jvalayasi mama krodha-dahanam
rājā
29.2 sā^vegam
ātma-gatam
29.3 ayaṃ
kathaṃ
satyam
evā^ryaḥ
kupitaḥ
29.4 tathā
hi
30
saṃrambha-spandi-pakṣma-kṣarad-a-mala-jala-kṣālana-kṣāmayā 'pi
bhrū-bhaṅgo^dbheda-dhūmaṃ jvalitam iva puraḥ piṅgayā netra-bhāsā
manye rudrasya raudraṃ rasam abhinayatas tāṇḍaveṣu smarantyā
sañjāto^gra-prakampaṃ katham api dharayā dhāritaḥ pāda-ghātaḥ
cāṇa
30.1 kṛtaka-kopaṃ
saṃhṛtya
30.2 vṛṣala
vṛṣala
alam
uttaro^ttareṇa
30.3 yady
asmatto
garīyān
rākṣaso
'vagamyate
tad
idaṃ
śastraṃ
tasmai
dīyatām
30.4 iti
śastram
utsṛjyo^tthāya
cā^kāśe
lakṣyaṃ
baddhvā
sva-gatam
30.5 rākṣasa
rākṣasa
eṣa
bhavataḥ
kauṭilya-buddhi-vijigīṣor
buddheḥ
prakarṣaḥ
31
cāṇakyataś calita-bhaktim ahaṃ sukhena
jeṣyāmi mauryam iti saṃprati yaḥ prayuktaḥ
bhedaḥ kilai^ṣa bhavatā sakalaḥ sa eva
saṃpatsyate śaṭha tavai^va hi dūṣaṇāya
rājā
31.2 ārya
vaihīnare
ataḥ-prabhṛty
an-ādṛtya
cāṇakyaṃ
candraguptaḥ
svayam
eva
rājyaṃ
kariṣyatī^ti
gṛhītā^rthāḥ
kriyantāṃ
prakṛtayaḥ
kañcu
31.3 ātma-gatam
31.4 kathaṃ
nir-upapadam
eva
cāṇakyam
iti
nā^rya-cāṇakyam
iti
31.5 hanta
saṃgṛhīto
'dhikāraḥ
31.6 atha
vā
na
khalv
atra
vastuni
deva-doṣaḥ
31.7 kutaḥ
32
sa doṣaḥ sacivasyai^va
yad a-sat kurute nṛpaḥ
yāti yantuḥ pramādena
gajo vyālatva-vācyatām
rājā
32.1 ārya
kiṃ
vicārayasi
kañcu
32.2 deva
na
kiṃcit
32.3 diṣṭyā
deva
idānīṃ
devaḥ
saṃvṛttaḥ
32.4 niṣkrāntaḥ
rājā
32.5 ātma-gatam
32.6 evam
asmāsu
gṛhyamāṇeṣu
sva-kārya-siddhi-kāmaḥ
sa-kāmo
bhavatv
āryaḥ
32.7 prakāśam
32.8 śoṇottare
anena
śuṣka-kalahena
śiro-vedanā
māṃ
bādhate
32.9 śayana-gṛham
ādeśaya
pratī
32.10 edu
edu
devo
32.10b etu
etu
devaḥ
33
āryā^jñayai^va mama laṅghita-gauravasya
buddhiḥ praveṣṭum iva bhū-vivaraṃ pravṛttā
ye satyam eva hi gurūn atipātayanti
teṣāṃ kathaṃ nu hṛdayaṃ na bhinatti lajjā
33.1 iti
niṣkrāntāḥ
sarve
iti kṛtaka-kalaho nāma tṛtīyo 'ṅkaḥ