0.1 nāndy-ante
tataḥ
praviśati
sūtradhāraḥ
1
nārāyaṇas tri-bhuvanai^ka-parāyaṇo vaḥ
pāyād upāya-gata-yukti-karaḥ surāṇām
loka-trayā^'-virata-nāṭaka-tantra-vastu-
prastāvana-pratisamāpana-sūtra-dhāraḥ
nepathye
1.4 bho
bho
nivedyatāṃ
nivedyatāṃ
tāvat
sūtradhāraḥ
1.5 bhavatu
vijñātam
1.6 eṣa
khalu
saṃśapta-kānīka-nivāhite
janārdana-sahāye
dhanañjaye
tad-an-antaram
upagata-bhīṣma-vadhā^'-marṣitair
dhārtarāṣṭraiḥ
parivārya
nihataḥ
kumāro
'bhimanyuḥ
1.7 tathā
hi
2
yānty arjuna-pratyabhiyāna-bhītā
yato 'rjunas tāṃ diśam īkṣyamāṇāḥ
narā^dhipāḥ svāni niveśanāni
saubhadra-bāṇā^ṅkita-naṣṭa-saṃjñāḥ
2.1 niṣkrāntaḥ
2.2 sthāpanā
bhaṭaḥ
2.4 nivedyatāṃ
nivedyatāṃ
putra-śata-ślāghya-bāndhavāya
vijñāna-vistārita-vinayā^cāra-dīrgha-cakṣuṣe
mahārājāya
dhṛtarāṣṭrāya
2.5 eṣa
khalu
3
yaudha-syandana-vāji-vāraṇa-vadhair vikṣobhya rājñāṃ balaṃ
bālenā^rjuna-karma yena samare līlāyatā darśitam
saubhadraḥ sa raṇe narā^dhipa-śatair vegā^gataiḥ sarvaśaḥ
khe śakrasya pitāmahasya sahasai^vo^tsaṅgam āropitaḥ
3.2 tataḥ
praviśati
dhṛtarāṣṭro
gāndhārī
duḥśalā
pratihārī
ca
dhṛtarāṣṭraḥ
3.3 kathaṃ
kathaṃ
bhoḥ
4
kenai^tac chruti-patha-dūṣaṇaṃ kṛtaṃ me
ko 'yaṃ me priyam iti vipriyaṃ bravīti
ko 'smākaṃ śiśu-vadha-pātakā^ṅkitānāṃ
vaṃśasya kṣayam avaghoṣayaty a-bhītaḥ
gāndhārī
4.1 mahārāa
atthi
puṇa
jāṇīadi
kevaḷaṃ
putta-saṃkhaa-kārao
kuḷa-viggaho
bhavissadi
tti
4.1b mahārāja
asti
punaḥ
jñāyate
kevalaṃ
putra-saṃkṣaya-kārakaḥ
kula-vigraho
bhaviṣyatī^ti
dhṛtarāṣṭraḥ
4.2 gāndhāri
jñāyate
gāndhārī
4.3 mahārāa
kadā
ṇu
khu
4.3b mahārāja
kadā
nu
khalu
dhṛtarāṣṭraḥ
4.4 gāndhāri
śṛṇu
5
adyā^bhimanyu-nidhanāj janita-prakopaḥ
sā^'-marṣa-kṛṣṇa-dhṛta-raśmi-guṇa-pratodaḥ
pārthaḥ kariṣyati tad-ugra-dhanus-sahāyaḥ
śāntiṃ gamiṣyati vināśam avāpya lokaḥ
gāndhārī
5.1 hā
abhimañño
īdise
vi
ṇāma
uttama-purusa-khaa-kārae
kuḷa-viggahe
vattamāṇe
bāḷa-bhāva-ṇimajjaaṃ
ammāṇaṃ
bhagga-kameṇa
karaanto
kahiṃ
dāṇi
pottaa
gado
si
5.1b hā
abhimanyo
īdṛśe
'pi
nāmo^ttama-puruṣa-kṣaya-kārake
kula-vigrahe
vartamāne
bāla-bhāva-nimajjanam
asmākaṃ
bhāgya-krameṇa
kurvan
kutre^dānīṃ
pautraka
gato
'si
duḥśalā
5.2 jeṇa
dāṇi
vahūe
uttarāe
vedhavvaṃ
dāidaṃ
teṇa
attaṇo
juvadi-jaṇassa
vedhavvam
ādiṭṭhaṃ
5.2b yene^dānīṃ
vadhvai
uttarāyai
vaidhavyaṃ
dattaṃ
tenā^tmano
yuvati-janāya
vaidhavyam
ādiṣṭam
dhṛtarāṣṭraḥ
5.3 atha
kenai^ṣa
vyasanā^rṇavasya
setur
baddhaḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
5.5 ko
bhavān
bhaṭaḥ
5.6 mahārāja
nanu
jayatrāto
'smi
6
kenā^bhimanyur nihataḥ kasya jīvitam apriyam
pañcānāṃ pāṇḍavā^gnīnām ātmā yene^ndhanī-kṛtaḥ
bhaṭaḥ
6.1 mahārāja
bahubhiḥ
khalu
pārthivaiḥ
saha
samāgatair
nihataḥ
kumāro
'bhimanyuḥ
6.2 syāt
tu
jayadratho
nimitta-bhūtaḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
6.3 kiṃ
kiṃ
jayadratho
nimitta-bhūtaḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
6.5 hanta
jayadratho
nihataḥ
6.6 tac
chrutvā
duḥśalā
roditi
dhṛtarāṣṭraḥ
6.7 kai^ṣā
roditi
pratihārī
6.8 mahārāa
bhaṭṭi-dāriā
duśśaḷā
6.8b mahārāja
bhartṛ-dārikā
duḥśalā
dhṛtarāṣṭraḥ
6.9 vatse
alam
alaṃ
ruditena
6.10 paśya
7
bhartus te nūnam atyantam a-vaidhavyaṃ na rocate
yena gāṇḍīvi-bāṇānām ātmā lakṣī-kṛtaḥ svayam
duḥśalā
7.1 teṇa
hi
aṇujāṇādu
maṃ
tādo
ahaṃ
pi
gamissaṃ
vahūe
uttarāe
saāsaṃ
7.1b tena
hy
anujānātu
māṃ
tātaḥ
aham
api
gamiṣyāmi
vadhvā
uttarāyāḥ
sakāśam
dhṛtarāṣṭraḥ
7.2 vatse
kim
abhidhāsyasi
duḥśalā
7.3 tāda
evañ
ca
bhaṇissaṃ
ajja
kāḷiaṃ
ca
de
vesa-ggahaṇaṃ
ahaṃ
vi
uvadhāraissāmi
tti
7.3b tāta
evaṃ
ca
bhaṇiṣyāmi
adya
kālikaṃ
ca
te
veṣa-grahaṇam
aham
apy
upadhārayiṣyāmī^ti
gāndhārī
7.4 puttie
mā
khu
mā
khu
a-maṅgaḷaṃ
bhaṇāhi
7.5 jīvadi
khu
de
bhattā
7.4b putrike
mā
khalu
mā
khalv
a-maṅgalaṃ
bhaṇa
7.5b jīvati
khalu
te
bhartā
duḥśalā
7.6 amba
kudo
me
ettiaāṇi
bhāa-dheāṇi
7.7 jaṇaddaṇa-sahāassa
dhaṇañjaassa
vippiaṃ
karia
ko
hi
ṇāma
jīvissidi
7.6b amba
kuto
me
etāvanti
bhāga-dheyāni
7.7b janārdana-sahāyasya
dhanañjayasya
vipriyaṃ
kṛtvā
ko
hi
nāma
jīviṣyati
dhṛtarāṣṭraḥ
7.8 satyam
āha
tapasvinī
duḥśalā
7.9 kutaḥ
8
kṛṣṇasyā^ṣṭa-bhujo^padhāna-racite yo 'ṅke vivṛddhaś ciraṃ
yo mattasya halā^yudhasya bhavati prītyā dvitīyo madaḥ
pārthānāṃ sura-tulya-vikramavatāṃ snehasya yo bhājanaṃ
taṃ hatvā ka ihā^palapsyati ciraṃ svair duṣkṛtair jīvitam
bhaṭaḥ
8.2 mahārāja
kiṃ
vā^rjuna-samīpe
vṛttam
etat
dhṛtarāṣṭraḥ
8.3 katham
arjuno
'pi
nā^trā^sīt
dhṛtarāṣṭraḥ
8.5 katham
idānīṃ
vṛttam
etat
bhaṭaḥ
8.6 mahārāja
śrūyatāṃ
saṃśapta-kānīka-nivāhite
janārdana-sahāye
dhanañjaye
sa
bāla-bhāvād
a-dṛṣṭa-doṣaḥ
saṅgrāmam
avatīrṇaḥ
kumāro
'bhimanyuḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
8.7 hanta
yukta-rūpo
'sya
vadhaḥ
8.8 ko
hi
samarthaḥ
sannihita-śārdūlāṃ
guhāṃ
dharṣayituṃ
8.9 atha
śeṣāḥ
pāṇḍavāḥ
kim
anutiṣṭhanti
9
citāṃ na tāvat svayam asya deham āropayanty arjuna-darśanā^rtham
teṣāṃ ca nāmāny upadhārayanti yais tasya gātre prahṛtaṃ nare^ndraiḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
9.1 gāndhāri
tad-āgamyatām
9.2 gaṅgā-kūlam
eva
yāsyāvaḥ
gāndhārī
9.3 mahārāa
ṇaṃ
tahiṃ
gāhāmo
9.3b mahārāja
nanu
tatra
gāhāvahe
dhṛtarāṣṭraḥ
9.4 gāndhāri
śṛṇu
10
adyai^va dāsyāmi jalaṃ hatebhyaḥ svenā^parādhena tavā^tma-jebhyaḥ
na tv asmi śaktaḥ salila-pradānaiḥ kartuṃ nṛpāṇāṃ śibiro^parodham
10.1 tataḥ
praviśati
duryodhano
duḥśāsanaḥ
śakuniś
ca
duryodhanaḥ
10.2 vatsa
duḥśāsana
11
yāto 'bhimanyu-nidhanāt sthiratāṃ virodhaḥ
prāpto jayaḥ pracalitā ripavo nirastāḥ
unmūlito 'sya ca mado madhusūdanasya
labdho mayā^dya samam abhyudayena śabdaḥ
duḥśāsanaḥ
11.1 aho
tu
khalu
12
ruddhāḥ pāṇḍu-sutā jayadratha-balenā^kramya śatror balaṃ
saubhadre vinipātite śara-śata-kṣepair dvitīye 'rjune
prāptaiś ca vyasanāni bhīṣma-patanād asmābhir asyā^have
tīvrāḥ śoka-śarāḥ kṛtāḥ khalu manasy eṣāṃ suto^tsādanāt
13
jayadrathenā^dya mahat kṛtaṃ raṇe nṛpair a-sambhāvitam ātma-pauruṣam
prasahya teṣāṃ yad anena saṃyuge samaṃ sutenā^'-pratimaṃ hṛtaṃ yaśaḥ
duryodhanaḥ
13.1 mātula
duryodhanaḥ
13.3 mātula
itas
tāvat
13.4 vatsa
13.5 duḥśāsana
itas
tāvat
13.6 tatrabhavantaṃ
tātam
abhivādayiṣyāmaḥ
śakuniḥ
13.7 vatsa
duryodhana
mā
mā
evam
14
kāmaṃ na tasya rucitaḥ kula-vigraho 'yam
asmāṃś ca garhayati sa priya-pāṇḍavatvāt
yuddho^tthitair jayam avāpya hi tulya-rūpam
evaṃ prahṛṣṭa-vadanair abhigantum enam
duryodhanaḥ
14.1 mātula
mā
mai^vam
14.2 yathā
tathā
bhavatu
tatrabhavantaṃ
tātam
abhivādayiṣyāmaḥ
14.3 parikrāmati
duryodhanaḥ
14.4 tāta
duryodhano
'ham
abhivādaye
duḥśāsanaḥ
14.5 tāta
duḥśāsano
'ham
abhivādaye
śakuniḥ
14.6 śakunir
aham
abhivādaye
sarve
14.7 katham
āśīr-vacanaṃ
na
prayujyate
dhṛtarāṣṭraḥ
14.8 putra
katham
āśīr-vacanam
iti
15
saubhadre nihate bāle hṛdaye kṛṣṇa-pārthayoḥ
jīvite nir-apekṣāṇāṃ katham āśīḥ prayujyate
duryodhanaḥ
15.1 tāta
kiṃ-kṛto
'yaṃ
sambhramaḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
15.2 kiṃ-kṛto
'yaṃ
sambhrama
iti
16
ekā kule 'smin bahu-putra-nāthe labdhā sutā putra-śatād viśiṣṭā
sā bāndhavānāṃ bhavatāṃ prasādād vaidhavyam a-ślāghyam avāpsyatī^ti
duryodhanaḥ
16.1 kiṃ
cā^tra
jayadrathasya
dhṛtarāṣṭraḥ
16.2 tena
kila
vara-vidagdhena
ruddhāḥ
pāṇḍavāḥ
duryodhanaḥ
16.3 ā
tena
ruddhāḥ
bahubhiḥ
khalv
anyaiḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
16.4 bhoḥ
bhoḥ
kaṣṭam
17
bahūnāṃ samupetānām ekasmin nir-ghṛṇā^tmanām
bāle putre praharatāṃ kathaṃ na patitā bhujāḥ
duryodhanaḥ
17.1 tāta
18
vṛddhaṃ bhīṣmaṃ chalair hatvā kathaṃ na patitā bhujāḥ
hatvā^smākaṃ patiṣyanti tam a-bāla-parākramam
dhṛtarāṣṭraḥ
18.1 putra
kiṃ
bhīṣmasya
nipātanam
abhimanyoś
ca
vadhaḥ
samaḥ
duryodhanaḥ
18.2 tāta
kathaṃ
na
samaḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
18.3 putra
śrūyatām
19
svacchanda-mṛtyur nihato hi bhīṣmaḥ sveno^padeśena kṛtā^tma-tuṣṭaḥ
ayaṃ tu bālaḥ kuru-vaṃśa-nāthaś chinno 'rjunasya prathamaḥ pravālaḥ
duḥśāsanaḥ
19.1 tāta
bālo
na
bāla
iti
19.2 abhimanyunā
dhṛtarāṣṭraḥ
19.3 kiṃ
kiṃ
duḥśāsano
vyāharati
duḥśāsanaḥ
19.4 atha
kim
20
sarveṣāṃ naḥ paśyatāṃ yudhyatāṃ ca
vyādhāmoṣmaṃ gṛhya cāpaṃ kareṇa
sūryeṇe^vā^bhyāgatair aṃśu-jālaiḥ
sarve bāṇair aṅkitā bhūmi-pālāḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
20.1 kaṣṭaṃ
bhoḥ
21
bālenai^kena tāvad bhoḥ saubhadreṇe^dṛśaṃ kṛtam
putra-vyasana-santaptaḥ pārtho vaḥ kiṃ kariṣyati
duryodhanaḥ
21.1 kiṃ
kariṣyati
dhṛtarāṣṭraḥ
21.2 tat
kariṣyati
yat
sā^vaśeṣā^yuṣo
drakṣyatha
duryodhanaḥ
21.3 tāta
kas
tāvad
arjuno
nāma
dhṛtarāṣṭraḥ
21.4 putra
arjunam
api
na
jānīṣe
duryodhanaḥ
21.5 na
jāne
dhṛtarāṣṭraḥ
21.6 tena
hi
aham
api
na
jāne
21.7 kintu
arjunasya
bala-vīrya-jñā
bahavaḥ
santi
21.8 tān
pṛccha
duryodhanaḥ
21.9 tāta
ke
'rjunasya
bala-vīrya-jñā
mayā
praṣṭavyāḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
21.10 putra
śrūyatām
22
śakraṃ pṛccha purā nivāta-kavaca-prāṇo^pahārā^rcitaṃ
pṛcchā^straiḥ paritoṣitaṃ bahu-vidhaiḥ kairāta-rūpaṃ haram
pṛcchā^gniṃ bhujagā^huti-praṇayinaṃ yas tarpitaḥ khāṇḍave
vidyā-rakṣitam adya yena ca jitas tvam pṛccha citrā^ṅgadam
duryodhanaḥ
22.1 yady
etad
vīryam
arjunasya
kim
asmākaṃ
bale
na
santi
pratiyoddhāro
'rjunasya
dhṛtarāṣṭraḥ
22.2 putra
yadi
ke
duryodhanaḥ
22.3 nanu
karṇa
eva
tāvat
dhṛtarāṣṭraḥ
22.4 aho
hāsyaḥ
khalu
tapasvī
karṇaḥ
duryodhanaḥ
22.5 kena
kāraṇena
dhṛtarāṣṭraḥ
22.6 śrūyatāṃ
23
śakrā^panīta-kavaco 'rdha-rathaḥ pramādī
vyājo^palabdha-viphalā^stra-balo ghṛṇāvān
karṇo 'rjunasya kila yāsyati tulya-bhāvaṃ
yady astra-dāna-guravo dahane^ndra-rudrāḥ
śakuniḥ
23.1 prabhavati
bhavān
asmān
avadhīrayitum
dhṛtarāṣṭraḥ
23.2 śakunir
eṣa
vyāharati
23.3 bhoḥ
śakune
24
tvayā hi yat kṛtaṃ karma satataṃ dyūta-śālinā
tat kulasyā^sya vairā^gnir bāleṣv api na śāmyati
duryodhanaḥ
24.1 aye
25
bhūmi-kampaḥ sa-śabdo 'yaṃ kuto nu sahaso^tthitaḥ
ulkābhiś ca patantībhiḥ prajvālitam ivā^mbaram
dhṛtarāṣṭraḥ
25.1 putra
evaṃ
manye
26
su-vyaktaṃ nihataṃ dṛṣṭvā pautram āyasta-cetasaḥ
ulkā-rūpāḥ patanty ete mahe^ndrasyā^śru-bindavaḥ
duryodhanaḥ
26.1 jayatrāta
gaccha
pāṇḍava-śibire
śaṅkha-paṭaha-siṃha-nāda-ravo^nmiśraḥ
kiṃ-kṛto
'yaṃ
śabda
iti
jñāyatām
bhaṭaḥ
26.2 yad
ājñāpayati
mahārājaḥ
26.3 niṣkramya
praviśya
26.4 saṃśapta-kānīka-nivāhita-pratinivṛttena
dhanañjayena
nihataṃ
putram
aṅka-stham
aśrubhiḥ
pariṣicya
janārdanā^vabhartsitena
pratijñātaṃ
kilā^nena
duryodhanaḥ
26.5 kim
iti
kim
iti
27
tasyai^va vyavasāya-tuṣṭa-hṛdayais tad-vikramo^tsāhibhis
tuṣṭā^syair jitam ity avekṣya sahasā nādaḥ prakarṣāt kṛtaḥ
ākrāntā gurubhir dharā-dhara-varaiḥ saṃkṣepitaiḥ pārthivair
bhūmiś cā^gata-saṃbhrame^va yuvatis tasmin kṣaṇe kampitā
28
pratijñā-sāra-mātreṇa kampite^yaṃ vasundharā
suvyaktaṃ dhanuṣi spṛṣṭe trailokyaṃ vicaliṣyati
duryodhanaḥ
28.1 kim
anena
pratijñātam
29
yena me nihataḥ putras tuṣṭiṃ ye ca hate gatāḥ
śvaḥ sūrye 'stam a-saṃprāpte nihaniṣyāmi tān aham
duryodhanaḥ
29.2 pratijñā-vyāghāte
prayatnam
anutiṣṭhāmi
dhṛtarāṣṭraḥ
29.3 putra
kiṃ
kariṣyasi
duryodhanaḥ
29.4 nanu
sarvā^kṣauhiṇī-sandohena
cchādayiṣye
jayadrathaṃ
29.5 api
ca
30
droṇo^padeśena yathā tathai^va saṃyojaye vyūham a-bhedya-rūpam
khinnā^śayās te sa-gajāḥ sa-yodhā a-prāpta-kāmā jvalanaṃ viśeyuḥ
31
api praviṣṭaṃ dharaṇīm apy ārūḍhaṃ nabhaḥ-sthalam
sarvatrā^nugamiṣyanti śarās te kṛṣṇa-cakṣuṣaḥ
32
krūram evaṃ nara-patiṃ nityam udyata-śāsanam
yaḥ kaścid aparo brūyān na tu jīvet sa tat-kṣaṇam
32.1 tataḥ
praviśati
ghaṭotkacaḥ
ghaṭotkacaḥ
32.2 eṣa
bhoḥ
33
prayāmi saubhadra-vināśa-codakaṃ didṛkṣur adyā^rim an-ārya-cetasam
vicintayaṃś cakra-dharasya śāsanaṃ yathā gaje^ndro 'ṅkuśa-śaṅkito balim
34
haiḍimbo 'smi ghaṭotkaco yadu-pater vākyaṃ gṛhītvā^gato
draṣṭavyo 'tra mayā guruḥ sva-caritair doṣair gataḥ śatrutām
34
ehi ehi praviśa sva-śatru-bhavanaṃ kautūhalaṃ me mahad
dhṛṣṭaṃ śrāvaya māṃ janārdana-vaco duryodhano 'haṃ sthitaḥ
ghaṭotkacaḥ
34.1 praviśya
34.2 aye
ayam
atrabhavān
dhṛtarāṣṭraḥ
34.3 ayaṃ
nanu
lalita-gambhīrā^kṛti-viśeṣaḥ
34.4 āścaryam
āścaryam
35
vṛddho 'py an-ātata-valī-śatru-saṃhatā^ṃsaḥ
śraddheya-rūpa iva putra-śatasya dhṛtyā
manye surais tridiva-rakṣaṇa-jāta-śaṅkais
trāsān nimīlita-mukho 'trabhavān hi sṛṣṭaḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
35.3 ehy
ehi
putra
36
na me priyādāravam idaṃ mamā^pi
yad bhrātṛ-nāśād vyasitas tavā^tmā
itthaṃ ca te nā^nugato 'yam artho
mat-putra-doṣāt kṛpaṇī-kṛto 'smi
ghaṭotkacaḥ
36.1 aho
kalyāṇaḥ
khalv
atrabhavān
36.2 kalyāṇānāṃ
prasūtiṃ
pitāmaham
āha
bhagavāṃś
cakrā^yudhaḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
36.3 āsanād
utthāya
36.4 kim
ājñāpayati
bhagavāṃś
cakrā^yudhaḥ
ghaṭotkacaḥ
36.5 na
na
na
āsana-sthenai^va
bhavatā
śrotavyo
janārdanasya
sandeśaḥ
dhṛtarāṣṭraḥ
36.6 yad
ājñāpayati
bhagavāṃś
cakrā^yudhaḥ
36.7 upaviśati
ghaṭotkacaḥ
36.8 pitāmaha
śrūyatām
hā
vatsa
abhimanyo
hā
vatsa
kuru-kula-pradīpa
hā
vatsa
yadu-kula-pravāla
tava
jananī-bhrātaraṃ
janārdanaṃ
mām
api
parityajya
pitāmahaṃ
draṣṭum
āśayā
svargam
abhigato
'si
36.9 pitāmaha
eka-putra-vināśād
arjunasya
tāvad
īdṛśī
khalv
avasthā
kā
punar
bhavato
bhaviṣyati
36.10 tataḥ
kṣipram
idānīm
ātma-balā^dhānaṃ
kuruṣva
yathā
te
putra-śoka-samutthito
'gnir
na
dahet
prāṇam
ayaṃ
havir
iti
37
sa-krodha-vyavasāyena kṛṣṇenai^tad udāhṛtam
paśyāmī^va hi gāṇḍīvī sarva-kṣatra-vadhe dhṛtaḥ
duryodhanaḥ
37.1 aho
hāsyam
abhidhānam
ghaṭotkacaḥ
37.2 kim
etad
dhāsyate
duryodhanaḥ
37.3 etad
dhāsyate
38
devair mantrayate sārdhaṃ sa kṛṣṇo jāta-matsaraḥ
pārthenai^kena yo vetti nihataṃ rāja-maṇḍalam
39
hasasi tvam ahaṃ vaktā preṣitaś cakra-pāṇinā
śrāvitaṃ pārtha-karme^dam aho yuktaṃ tavai^va tu
duḥśāsanaḥ
39.2 mā
tāvad
bhoḥ
kṣatriyā^vamānin
40
pṛthivyāṃ śāsanaṃ yasya dhāryate sarva-pārthivaiḥ
sandeśaḥ śroṣyate 'py anyo na rājñas tasya saṃnidhau
ghaṭotkacaḥ
40.1 kathaṃ
katham
a-rājā
nāma
bhavatāṃ
cakrā^yudhaḥ
40.2 haṃ
bhoḥ
41
muktā yena yadā purā nṛpatayaḥ prabhraṣṭa-māno^cchrayā
yenā^rdhaṃ nṛpa-maṇḍalasya miṣato bhīṣmā^gra-hastād vṛtam
śrīr yasyā^bhiratā niyoga-su-mukhī śrī-vatsa-śayyā-gṛhe
ślāghyaḥ pārthiva-pārthivas tava kathaṃ rājā na cakrā^yudhaḥ
duryodhanaḥ
41.1 duḥśāsana
alam
alaṃ
vivādena
42
rājā vā yadi vā^'-rājā balī vā yadi vā^'-balī
bahunā^tra kim uktena kim āha bhavatāṃ prabhuḥ
ghaṭotkacaḥ
42.1 atha
kim
atha
kim
42.2 prabhur
eva
trailokya-nāthas
tatrabhavān
nārāyaṇaḥ
viśeṣato
'smākaṃ
prabhuḥ
42.3 api
ca
43
avasitam avagaccha kṣatriyāṇāṃ vināśaṃ
nṛpa-śata-vinicityā lāghavaṃ cā^stu bhūmeḥ
na hi tanaya-vināśād udyato^grā^stram ukteḥ
samara-śirasi kaścit phalgunasyā^tibhāraḥ
44
yadi syād vākya-mātreṇa nirjite^yaṃ vasundharā
vākye vākye yadi bhavet sarva-kṣatra-vadhaḥ kṛtaḥ
ghaṭotkacaḥ
44.1 re
re
śakunir
eṣa
vyāharati
44.2 bhoḥ
śakune
45
akṣān vimuñca śakune kuru bāṇa-yogyam
aṣṭāpadaṃ samara-karmaṇi yukta-rūpam
na hy atra dāra-haraṇaṃ na ca rājya-tantraṃ
prāṇāḥ paṇo 'tra ratir ugra-phalāś ca bāṇāḥ
duryodhanaḥ
45.1 he
he
prayogataḥ
46
kṣipasi vadasi rūkṣaṃ laṅghayitvā pramāṇaṃ
na ca gaṇayasi kiñcid vyāharan dīrgha-hastaḥ
yadi khalu tava darpo mātṛ-pakṣo^gra-rūpo
vayam api khalu raudrā rākṣaso^gra-svabhāvāḥ
ghaṭotkacaḥ
46.1 śāntaṃ
śāntaṃ
pāpam
46.2 rākṣasebhyo
'pi
bhavanta
eva
krūratamāḥ
46.3 kutaḥ
47
na tu jatu-gṛhe suptān bhrātṝn dahanti niśācarāḥ
śirasi na tathā bhrātuḥ patnīṃ spṛśanti niśācarāḥ
na ca suta-vadhaṃ saṅkhye vṛttaṃ smaranti niśācarā
vikṛta-vapuṣo 'py ugrā cārā ghṛṇā na tu varjitā
48
dūtaḥ khalu bhavān prāpto na tvaṃ yuddhā^rtham āgataḥ
gṛhītvā gaccha sandeśaṃ na vayaṃ dūta-ghātakāḥ
ghaṭotkacaḥ
48.1 kiṃ
kiṃ
dūta
iti
māṃ
pradharṣayasi
48.2 mā
tāvad
bhoḥ
na
dūto
'ham
49
alaṃ vo vyavasāyena praharadhvaṃ samāgatāḥ
jyā-cchedād dur-balo nā^ham abhimanyur iha sthitaḥ
mahān eṣa kaiśorako 'yaṃ me manorathaḥ
50
daṣṭo^ṣṭho muṣṭim udyamya tiṣṭhaty eṣa ghaṭotkacaḥ
uttiṣṭhatu pumān kaścid gantum icchan yamā^layam
dhṛtarāṣṭraḥ
50.1 pautra
ghaṭotkaca
marṣayatu
marṣayatu
bhavān
50.2 mad-vacanā^vagantā
bhava
ghaṭotkacaḥ
50.3 na
śaknomi
roṣaṃ
dhārayitum
50.4 tathā^pi
pitāmaha-vacanād
dūta
evā^smi
50.5 kim
iti
vijñāpyas
tatrabhavān
nārāyaṇaḥ
duryodhanaḥ
50.6 āḥ
kasya
vijñāpyam
50.7 mad-vacanād
evaṃ
sa
vaktavyaḥ
51
kiṃ vyarthaṃ bahu bhāṣase na khalu te pauruṣya-sādhyā vayaṃ
dūraṃ nā^rhati kiñcid eva vacanaṃ yuddhaṃ yadā dāsyati
niryāmy eṣa nir-antaraṃ nṛpa-śata-cchatrā^valībhir vṛtas
tiṣṭha tvaṃ saha pāṇḍavaiḥ prativaco dāsyāmi te sāyakaiḥ
ghaṭotkacaḥ
51.2 pitāmaha
eṣa
gacchāmi
dhṛtarāṣṭraḥ
51.3 pautra
gaccha
gaccha
ghaṭotkacaḥ
51.4 bho
bho
rājānaḥ
śrūyatā
janārdanasya
paścima-sandeśaḥ
52
dharmaṃ samācara kuru sva-jana-vyapekṣāṃ
yat kāṅkṣitaṃ manasi sarvam ihā^nutiṣṭha
jātyopadeśa iva pāṇḍava-rūpa-dhārī
sūryā^ṃśubhiḥ samam upaiṣyati vaḥ kṛtāntaḥ
52.2 niṣkrāntāḥ
sarve