0.1 tataḥ
praviśati
sūtradhāraḥ
1
pāyāt sa vo 'sura-vadhū-hṛdayā^vasādaḥ
pādo hareḥ kuvalayā^'-mala-khaḍga-nīlaḥ
yaḥ prodyatas tri-bhuvanai^kamaṇe rarāja
vaidūrya-saṅkrama ivā^mbara-sāgarasya
nepathye
1.3 bhos
tāta
ko
nu
khalv
eṣaḥ
sūtradhāraḥ
1.4 bhavatu
vijñātam
2
bhoḥ-śabdo^ccāraṇād asya brāhmaṇo 'yaṃ na saṃśayaḥ
trāsyate nir-viśaṅkena kenacit pāpa-cetasā
nepathye
2.1 bhos
tāta
ko
nu
khalv
eṣaḥ
sūtradhāraḥ
2.2 hanta
dṛḍhaṃ
vijñātam
2.3 eṣa
khalu
pāṇḍava-madhyamasya
ātma-jo
hiḍimbā-raṇi-sambhūto
rākṣasā^gnir
a-kṛta-vairaṃ
brāhmaṇa-janaṃ
vitrāsayati
2.4 bhoḥ
kaṣṭaṃ
kaṣṭaṃ
khalu
patnī-suta-parivṛtasya
brāhmaṇasya
vṛttāntaḥ
atra
hi
3
śrāntaiḥ sutaiḥ parivṛtas taruṇaiḥ sadāro
vṛddho dvi-jo niśi-carā^nucaraḥ sa eṣaḥ
vyāghrā^nusāra-carito vṛṣabhaḥ sadhenuḥ
santrasta-vatsaka iva ākulatām upaiti
3.1 niṣkrāntaḥ
3.2 sthāpanā
3.3 tataḥ
praviśati
suta-traya-kalatra-parivṛtaḥ
keśavadāsaḥ
pṛṣṭhato
ghaṭotkacaś
ca
vṛddhaḥ
3.4 bhoḥ
ko
nu
khalv
eṣaḥ
4
taruṇa-ravi-kara-prakīrṇa-keśo bhru-kuṭipuṭo^jjvala-piṅgalā^yatā^kṣaḥ
sa-taḍid iva ghanaḥ sa-kaṇṭha-sūtro yuga-nidhane pratimākṛtir harasya
prathamaḥ
4.1 bhos
tāta
ko
nu
khalv
eṣaḥ
5
graha-yugala-nibhā^kṣaḥ pīna-vistīrṇa-vakṣāḥ
kanaka-kapiśa-keśaḥ pīta-kauśeya-vāsāḥ
timira-nivaha-varṇaḥ pāṇḍaro^dvṛtta-daṃṣṭro
nava iva jala-garbho līyamāne^ndu-lekhaḥ
6
kalabha-daśana-daṃṣṭro lāṅgalā^kāra-nāsaḥ
kari-vara-kara-bāhur nīla-jīmūta-varṇaḥ
huta-huta-vaha-dīpto yaḥ sthito bhāti bhīmas
tri-pura-pura-nihantuḥ śaṅkarasya iva roṣaḥ
tṛtīyaḥ
6.1 bhos
tāta
ko
nu
khalv
asmān
pīḍayati
7
vajra-pāto '-cale^ndrāṇāṃ śyenaḥ sarva-patatriṇām
mṛge^ndro mṛga-saṅghānāṃ mṛtyuḥ puruṣa-vigrahaḥ
brāhmaṇī
7.1 ayya
ko
eso
ahmāaṃ
sandāvei
7.1b ārya
ka
eṣo
'smān
santāpayati
ghaṭotkacaḥ
7.2 bho
brāhmaṇa
tiṣṭha
tiṣṭha
8
kiṃ yāsi mad-bhaya-vināśita-dhairya-sāro
vitrasta-dāra-suta-rakṣaṇa-hīna-śakte
tārkṣyā^gra-pakṣa-pavano^ddhata-roṣavahni-
tīvraḥ kalatra-sahito bhuja-go yathā^rtaḥ
vṛddhaḥ
8.2 brāhmaṇi
na
bhetavyaṃ
putrakāḥ
na
bhetavyam
savimarśā
hy
asya
vāṇī
ghaṭotkacaḥ
8.3 bhoḥ
kaṣṭam
9
jānāmi sarvatra sadā ca nāma dvi-jo^ttamāḥ pūjyatamāḥ pṛthivyām
a-kāryam etac ca mayā adya kāryaṃ mātur niyogād apanīta-śaṅkam
vṛddhaḥ
9.1 brāhmaṇi
kiṃ
na
smarasi
tatra-bhavatā
jalaklinnena
muninā
uktam
an-apeta-rākṣasam
idaṃ
vanam
a-pramādena
gantavyam
iti
9.2 tad
eva
utpannaṃ
bhayam
brāhmaṇī
9.3 kiṃ
dāṇi
ayyo
majjha-ttha-vaṇṇo
via
dissadi
9.3b kim
idānīm
āryo
madhya-stha-varṇa
iva
dṛśyate
vṛddhaḥ
9.4 kiṃ
kariṣyāmi
manda-bhāgyaḥ
brāhmaṇī
9.5 ṇaṃ
vikkosāmo
9.5b nanu
vikrośāmaḥ
prathamaḥ
9.6 bhavati
kasya
vayaṃ
vikrośāmaḥ
10
idaṃ hi śūnyaṃ timiro^tkara-prabhair naga-prakārair avaruddha-dik-patham
kha-gair mṛgaiś ca api samākulā^ntaraṃ vanaṃ nivāsā^bhimataṃ manasvinām
vṛddhaḥ
10.1 brāhmaṇi
na
bhetavyaṃ
na
bhetavyam
manasvi-jana-nivāsa-yogyam
iti
śrutvā
vigata
iva
me
santrāsaḥ
10.2 śaṅke
na
atra
atidūreṇa
pāṇḍavā^śrameṇa
bhavitavyam
10.3 pāṇḍavās
tu
11
yuddha-priyāś ca śaraṇā^gata-vatsalāś ca
dīneṣu pakṣa-patitāḥ kṛta-sāhasāś ca
evaṃ-vidha-pratibhayā^kṛti-ceṣṭitānāṃ
daṇḍaṃ yathā^rham iha dhārayituṃ samarthāḥ
prathamaḥ
11.1 bhos
tāta
na
tatra
pāṇḍavā
iti
manye
vṛddhaḥ
11.2 putra
kathaṃ
tvaṃ
jānīṣe
prathamaḥ
11.3 tasmād
āśramād
āgatena
kenacid
brāhmaṇena
śatakumbhaṃ
nāma
yajñam
anubhavituṃ
maharṣer
dhaumyasya
āśramaṃ
gatā
iti
prathamaḥ
11.5 tāta
na
tu
sarva
eva
11.6 āśrama-paripālanā^rtham
iha
sthāpitaḥ
kila
madhyamaḥ
vṛddhaḥ
11.7 yady
evaṃ
sannihitāḥ
sarva
eva
pāṇḍavāḥ
prathamaḥ
11.8 sa
ca
apy
asyāṃ
velāyāṃ
vyāyāma-paricayā^rthaṃ
viprakṛṣṭa-deśa
iti
śrūyate
vṛddhaḥ
11.9 hanta
nir-āśāḥ
smaḥ
11.10 bhavatu
putra
vyapaśrayiṣye
tāvad
enam
prathamaḥ
11.11 alam
alaṃ
pariśrameṇa
vṛddhaḥ
11.12 putra
nirveda-pratyarthinī
khalu
prārthanā
11.13 bhavatu
paśyāmas
tāvat
11.14 bhoḥ
puruṣa
asty
asmākaṃ
mokṣaḥ
ghaṭotkacaḥ
11.15 mokṣo
'sti
samayataḥ
ghaṭotkacaḥ
11.17 asti
me
tatra-bhavatī
jananī
11.18 tayā
aham
ājñāptaḥ
putra
mama
upavāsa-nisargā^rtham
asmin
vana-pradeśe
kaścin
mānuṣaḥ
parimṛgya
ānetavya
iti
11.19 tato
mayā
āsādito
bhavān
12
patnyā cāritra-śālinyā dvi-putro mokṣam icchasi
balā^'-balaṃ parijñāya putram ekaṃ visarjaya
vṛddhaḥ
12.1 haṃ
bho
rākṣasā^pasada
13
kim ahaṃ śrutavān vṛddhaḥ putraṃ śīla-guṇā^nvitam
puruṣā^dasya dattvā^haṃ kathaṃ nirvṛtim āpnuyām
14
yady arthito dvi-ja-śreṣṭha putram ekaṃ na muñcasi
sa-kuṭumbaḥ kṣaṇena eva vināśam upayāsyasi
vṛddhaḥ
14.1 eṣa
eva
me
niścayaḥ
15
kṛta-kṛtyaṃ śarīraṃ me pariṇāmena jarjaram
rākṣasā^gnau sutā^pekṣī hoṣyāmi vidhi-saṃskṛtam
brāhmaṇī
15.1 ayya
mā
mā
evaṃ
15.2 padi-matta-dhammiṇī
padi-vvada
tti
ṇāma
15.3 gahīda-phaḷeṇa
ediṇā
sarīreṇa
ayyaṃ
kuḷaṃ
ca
rakkhiduṃ
icchāmi
15.1b ārya
mā
mā
evam
15.2b pati-mātra-dharmiṇī
pati-vratā
iti
nāma
15.3b grahīta-phalena
etena
śarīreṇa
āryaṃ
kulaṃ
ca
rakṣitum
icchāmi
ghaṭotkacaḥ
15.4 na
khalu
strījano
'bhimatas
tatra-bhavatyā
vṛddhaḥ
15.5 aham
anugamiṣyāmi
bhavantam
ghaṭotkacaḥ
15.6 ā
vṛddhas
tvam
apasara
prathamaḥ
15.7 bhos
tāta
bravīmi
khalu
tāvat
kiñcit
16
mama prāṇair guru-prāṇān icchāmi parirakṣitum
rakṣaṇā^rthaṃ kulasya asya moktum arhati māṃ bhavān
17
jyeṣṭhaḥ śreṣṭhaḥ kule loke pitṝṇāṃ ca susampriyaḥ
tato 'ham eva yāsyāmi guru-vṛttim anusmara
18
jyeṣṭho bhrātā pitṛ-samaḥ kathito brahma-vādibhiḥ
tato 'haṃ kartum asmy arho gurūṇāṃ prāṇa-rakṣaṇam
prathamaḥ
18.1 vatsa
mā
mā
evam
19
āpadaṃ hi pitā prāpto jyeṣṭha-putreṇa tāryate
tato 'ham eva yāsyāmi gurūṇāṃ prāṇa-rakṣaṇāt
vṛddhaḥ
19.1 jyeṣṭham
iṣṭatamaṃ
na
śaknomi
parityaktum
brāhmaṇī
19.2 jaha
ayyo
jeṭṭham
icchadi
taha
ahaṃ
pi
kaṇiṭṭham
icchāmi
19.2b yathā
āryo
jyeṣṭham
icchati
tathā
aham
api
kaniṣṭham
icchāmi
dvitīyaḥ
19.3 pitror
an-iṣṭaḥ
kasya
idānīṃ
priyaḥ
ghaṭotkacaḥ
19.4 ahaṃ
rīto
'smi
śīghram
āgaccha
20
dhanyo 'smi yad guru-prāṇāḥ svaiḥ prāṇaiḥ parirakṣitāḥ
bandhu-snehād dhi mahataḥ kāla-snehas tu dur-labhaḥ
ghaṭotkacaḥ
20.1 aho
sva-jana-vātsalyam
asya
brāhmaṇa-baṭoḥ
dvitīyaḥ
20.2 bhos
tāta
abhivādaye
21
vinimāya guru-prāṇān svaiḥ prāṇair guru-vatsala
a-kṛtā^tma-durāvāpaṃ brahma-lokam avāpnuhi
dvitīyaḥ
21.1 anugṛhīto
'smi
21.2 amba
abhivādaye
brāhmaṇī
21.3 jāda
ciraṃ
jīva
21.3b jāta
ciraṃ
jīva
dvitīyaḥ
21.4 anugṛhīto
'smi
21.5 ārya
abhivādaye
22
pariṣvajasva gāḍhaṃ māṃ pariṣvaktaḥ śubhair guṇaiḥ
kīrtyā tava pariṣvaktā bhaviṣyati vasundharā
tṛtīyaḥ
22.2 ārya
abhivādaye
dvitīyaḥ
22.5 bhoḥ
puruṣa
bravīmi
kiñcit
ghaṭotkacaḥ
22.6 brūhi
brūhi
śīghram
dvitīyaḥ
22.7 etasmin
vanā^ntare
jalā^śaya
iva
dṛśyate
22.8 tatra
me
prakalpita-para-lokasya
pipāsā-pratīkāraṃ
kariṣyāmi
ghaṭotkacaḥ
22.9 dṛḍha-vyavasāyin
gamyatām
22.10 atikrāmati
mātur
āhārakālaḥ
22.11 śīghram
āgaccha
dvitīyaḥ
22.12 bhos
tāta
eṣa
gacchāmi
22.13 niṣkrāntaḥ
vṛddhaḥ
22.14 hā
hā
parimuṣitāḥ
smo
bhoḥ
parimuṣitāḥ
smaḥ
23
yas tri-śṛṅgo mama tv āsīn mano-jño vaṃśa-parvataḥ
sa madhya-śṛṅga-bhaṅgena manas tapati me bhṛśam
24
taruṇa taruṇa-tānu-rūpa-kānte niyama-parā^dhyayana-prasakta-buddhe
katham iha gaja-rāja-danta-bhagnas tarur iva yāsyasi puṣpito vināśam
ghaṭotkacaḥ
24.1 cirāyate
khalu
brāhmaṇa-baṭuḥ
24.2 atikrāmati
mātur
āhāra-kālaḥ
24.3 kin
nu
khalu
kariṣye
bhavatu
dṛṣṭam
24.4 bho
brāhmaṇa
āhūyatāṃ
tava
putraḥ
vṛddhaḥ
24.5 ham
ati-rākṣasaṃ
khalu
te
vacanam
ghaṭotkacaḥ
24.6 kathaṃ
ruṣyati
marṣayatu
marṣayatu
bhavān
24.7 ayaṃ
me
prakṛti-doṣaḥ
24.8 atha
kinnāmā
tava
putraḥ
vṛddhaḥ
24.9 etad
api
na
śakyam
śrotum
ghaṭotkacaḥ
24.10 yuktaṃ
bhoḥ
brāhmaṇa-kumāra
kinnāmā
te
bhrātā
prathamaḥ
24.11 tapasvī
madhyamaḥ
ghaṭotkacaḥ
24.12 madhyama
iti
sadṛśam
asya
24.13 aham
eva
yāsyāmi
24.14 bho
bho
madhyama
madhyama
śighram
āgaccha
24.15 tataḥ
praviśati
bhīmasenaḥ
bhīmasenaḥ
24.16 bhoḥ
kasya
ayaṃ
svaraḥ
25
kha-ga-śata-virute virauti tāraṃ druma-gahane dṛḍha-saṅkaṭe vane 'smin
janayati ca mano-jvaraṃ svaro 'yaṃ bahu-sadṛśo hi dhanañjaya-svarasya
ghaṭotkacaḥ
25.1 cirāyate
khalu
brāhmaṇa-baṭuḥ
25.2 atikrāmati
mātur
āhāra-kālaḥ
25.3 kin
nu
khalu
kariṣye
bhavatu
dṛṣṭam
25.4 uccaiḥ
śabdāpayāmi
25.5 bho
madhyama
śīghram
āgaccha
bhīmasenaḥ
25.6 bhoḥ
ko
nu
khalv
etasmin
vanā^ntare
mama
vyāyāma-vighnam
utpādya
madhyama
madhyama
iti
māṃ
śabdāpayati
bhavatu
paśyāmas
tāvat
25.7 parikramya
avalokya
25.8 aho
darśanīyo
'yaṃ
puruṣaḥ
ayaṃ
hi
26
siṃhā^syaḥ siṃha-daṃṣṭro madhu-nibha-nayanaḥ snigdha-gambhīra-kaṇṭho
babhru-bhrūḥ śyena-nāso dvirada-pati-hanur dīrgha-viśliṣṭa-keśaḥ
vyūḍho^rā vajra-madhyo gaja-vṛṣabha-gatir lamba-pīnā^ṃsa-bāhuḥ
su-vyaktaṃ rākṣasī-jo vipula-bala-yuto loka-vīrasya putraḥ
ghaṭotkacaḥ
26.1 cirāyate
khalu
brāhmaṇa-baṭuḥ
26.2 atikrāmati
mātur
āhārakālaḥ
26.3 kim
idānīṃ
kariṣye
bhavatu
uccair
āhvānaṃ
kariṣye
26.4 bho
bho
madhyama
śīghram
āgaccha
bhīmasenaḥ
26.5 bhoḥ
prāpto
'smi
ghaṭotkacaḥ
26.6 na
khalv
ayaṃ
brāhmaṇa-baṭuḥ
26.7 aho
darśanīyo
'yaṃ
puruṣaḥ
ya
eṣaḥ
27
siṃhā^kṛtiḥ kanaka-tāla-samāna-bāhur
madhye tanur garuḍa-pakṣa-vilipta-pakṣaḥ
viṣṇur bhaved vikasitā^mbu-ja-patra-netro
netre mama āharati bandhur iva āgato 'yam
bhīmasenaḥ
27.2 ataḥ
khalv
ahaṃ
prāptaḥ
ghaṭotkacaḥ
27.3 kiṃ
bhavān
api
madhyamaḥ
bhīmasenaḥ
27.4 na
tāvad
aparaḥ
28
madhyamo 'ham avadhyānām utsiktānāṃ ca madhyamaḥ
madhyamo 'haṃ kṣiter bhadra bhrātṝṇām api madhyamaḥ
ghaṭotkacaḥ
28.1 bhavitavyam
bhīmasenaḥ
28.2 api
ca
29
madhyamaḥ pañca-bhūtānāṃ pārthivānāṃ ca madhyamaḥ
bhave ca madhyamo loke sarva-kāryeṣu madhyamaḥ
30
madhyamas tv iti samprokte nūnaṃ pāṇḍava-madhyamaḥ
asmān moktum iha āyāto darpān mṛtyor iva utthitaḥ
31
asyām ācamya padminyāṃ para-lokeṣu dur-labham
ātmanā eva ātmano dattaṃ padma-patro^jjvalaṃ jalam
ghaṭotkacaḥ
31.3 prāptavān
idānīṃ
khalv
asi
madhyama
madhyama
ita
itaḥ
vṛddhaḥ
31.4 bhīmam
upagamya
31.5 bho
madhyama
paritrāyasva
brāhmaṇa-kulam
bhīmasenaḥ
31.6 na
bhetavyaṃ
na
bhetavyam
31.7 madhyamo
'ham
abhivādaye
vṛddhaḥ
31.8 vāyur
iva
dīrghā^yur
bhava
bhīmasenaḥ
31.9 anugṛhīto
'smi
31.10 kuto
bhayam
āryasya
vṛddhaḥ
31.11 śrūyatām
31.12 ahaṃ
khalu
kuru-rājena
yudhiṣṭhireṇā^dhiṣṭhita-pūrve
kurujāṅgale
yūpagrāmavāstavyo
māṭharasagotraś
ca
kalpaśākhādhvaryuḥ
keśavadāso
nāma
brāhmaṇaḥ
31.13 tasya
mama
uttarasyāṃ
diśy
udyāmaka-grāma-vāsī
mātulaḥ
kauśikasagotro
yajñabandhur
nāma
asti
31.14 tasya
putro^panayanā^nubhavanā^rthaṃ
sa-kalatro
'smi
prasthitaḥ
bhīmasenaḥ
31.15 ariṣṭo
'stu
panthāḥ
tatas
tataḥ
32
sa-jala-jala-da-gātraḥ padma-patrā^yatā^kṣo
mṛga-pati-gati-līlo rākṣasaḥ progra-daṃṣṭraḥ
jagati vigata-śaṅkas tvad-vidhānāṃ samakṣaḥ
sa-suta-parijanaṃ bho hantu-kāmo 'bhyupaiti
bhīmasenaḥ
32.1 evam
32.2 anena
brāhmaṇa-janasya
mārga-vighnaḥ
kṛtaḥ
32.3 bhavatu
nigrahīṣyāmi
tāvad
enam
32.4 bhoḥ
puruṣa
tiṣṭha
tiṣṭha
ghaṭotkacaḥ
32.5 eṣa
sthito
'smi
bhīmasenaḥ
32.6 kim-arthaṃ
brāhmaṇam
parāsyasi
33
putra-nakṣatra-kīrṇasya patnī-kānta-prabhasya ca
vṛddhasya vipra-candrasya bhavān rāhur iva āgataḥ
ghaṭotkacaḥ
33.1 atha
kim
rāhur
eva
bhīmasenaḥ
33.2 āḥ
34
nivṛtta-vyavahāro 'yaṃ sa-dāras tanayaiḥ saha
sarvā^parādhe 'vadhyatvān mucyatāṃ dvi-ja-sattamaḥ
ghaṭotkacaḥ
34.1 na
mucyate
bhīmasenaḥ
34.2 ātma-gatam
34.3 bhoḥ
kasya
putreṇa
anena
bhavitavyam
35
bhrātṝṇāṃ mama sarveṣāṃ ko 'yaṃ bho guṇa-taskaraḥ
dṛṣṭvā etad bāla-śauṇḍīryaṃ saubhadrasya smarāmy aham
ghaṭotkacaḥ
35.3 na
mucyate
36
mucyatām iti visrabdhaṃ bravīti yadi me pitā
na mucyate tathā hy eṣa gṛhīto mātur ājñayā
bhīmasenaḥ
36.1 ātmagatam
36.2 kathaṃ
mātur
ājñā
iti
aho
guru-śuśrūṣuḥ
khalv
ayaṃ
tapasvī
37
mātā kila manuṣyāṇāṃ daivatānāṃ ca daivatam
mātur ājñāṃ puras-kṛtya vayam etāṃ daśāṃ gatāḥ
ghaṭotkacaḥ
37.3 brūhi
brūhi
śīghram
bhīmasenaḥ
37.4 kā
nāma
bhavato
mātā
ghaṭotkacaḥ
37.5
37.6 hiḍimbā
nāma
rākṣasī
38
kauravya-kula-dīpena pāṇḍavena mahā^tmanā
sa-nāthā yā mahā-bhāgā pūrṇena dyaur iva ātmanā
bhīmasenaḥ
38.1 ātmagatam
38.2 evaṃ
hiḍimbāyāḥ
putro
'yam
38.3 sadṛśo
hy
asya
garvaḥ
39
rūpaṃ sattvaṃ balaṃ ca eva pitṛbhiḥ sadṛśaṃ bahu
prajāsu vīta-kāruṇyaṃ manaś ca eva asya kīdṛśam
ghaṭotkacaḥ
39.3 na
mucyate
bhīmasenaḥ
39.4 bho
brāhmaṇa
gṛhyatāṃ
tava
putraḥ
39.5 vayam
enam
anugamiṣyāmaḥ
dvitīyaḥ
39.6 mā
mā
bhavān
evam
40
tyaktāḥ prāg eva me prāṇā guru-prāṇeṣv apekṣayā
yuvā rūpa-guṇo^peto bhavāṃs tiṣṭhatu bhūtale
bhīmasenaḥ
40.1 ārya
mā
mā
evam
kṣatriya-kulo^tpanno
'ham
40.2 pūjyatamaḥ
khalu
brāhmaṇaḥ
40.3 tasmān
mac-charīreṇa
brāhmaṇa-śarīraṃ
vinimātum
icchāmi
ghaṭotkacaḥ
40.4 evaṃ
kṣatriyo
'yam
40.5 tena
garvaḥ
40.6 bhavatu
imam
eva
hatvā
neṣyāmi
40.7 atha
kena
ayaṃ
vāritaḥ
bhīmasenaḥ
40.8 mayā
ghaṭotkacaḥ
40.9 kiṃ
tvayā
bhīmasenaḥ
40.10 atha
kim
ghaṭotkacaḥ
40.11 tena
hi
bhavān
eva
āgacchatu
bhīmasenaḥ
40.12 evam
ati-vīrya-balaṃ
na
anugacchāmi
40.13 yadi
te
śaktir
asti
balāt-kāreṇa
māṃ
naya
ghaṭotkacaḥ
40.14 kiṃ
māṃ
pratyabhijānīte
bhavān
bhīmasenaḥ
40.15 mat-putra
iti
jāne
ghaṭotkacaḥ
40.16 kathaṃ
kathaṃ
tava
putro
'ham
bhīmasenaḥ
40.17 kathaṃ
ruṣyati
marṣayatu
marṣayatu
bhavān
40.18 sarvāḥ
prajāḥ
kṣatriyāṇāṃ
putra-śabdena
abhidhīyante
40.19 ata
eva
mayā
abhihitam
ghaṭotkacaḥ
40.20 bhītānām
āyudhaṃ
gṛhītam
41
śapāmi satyena bhayaṃ na jāne jñātuṃ tad icchāmi bhavat-samīpe
kiṃ-rūpam etad vada bhadra tasya guṇā^'-guṇa-jñaḥ sadṛśaṃ prapatsye
ghaṭotkacaḥ
41.1 eṣa
te
bhayam
upadiśāmi
gṛhyatām
āyudham
bhīmasenaḥ
41.2 āyudham
iti
gṛhītam
etat
ghaṭotkacaḥ
41.3 katham
iva
42
kāñcana-stambha-sadṣśo ripūṇāṃ nigrahe rataḥ
ayaṃ tu dakṣiṇo bāhur āyudhaṃ sadṛśaṃ mama
ghaṭotkacaḥ
42.1 idam
upapannaṃ
pitur
me
bhīmasenasya
bhīmasenaḥ
42.2 atha
ko
'yaṃ
bhīmo
nāma
43
viśva-kartā śivaḥ kṛṣṇaḥ śakraḥ śakti-dharo yamaḥ
eteṣu kathyatāṃ bhadra kena te sadṛśaḥ pitā
ghaṭotkacaḥ
43.1 sarvaiḥ
bhīmasenaḥ
43.2 dhig
anrtam
etat
ghaṭotkacaḥ
43.3 kathaṃ
katham
anrtam
iti
āha
kṣipasi
me
gurum
43.4 bhavatu
imam
sthūlam
vṛkṣam
utpāṭya
praharāmi
43.5 katham
anena
api
na
śakyate
hantum
kin
nu
khalu
kariṣye
bhavatu
dṛṣṭam
43.6 etad
giri-kūṭam
utpāṭya
praharāmi
44
śaila-kūṭaṃ mayā kṣiptaṃ prāṇān ādāya yāsyati
44
ruṣṭo 'pi kuñjaro vanyo na vyāghraṃ dharṣayed vane
ghaṭotkacaḥ
44.1 katham
anena
api
na
śakyate
hantum
kin
nu
khalu
kariṣye
bhavatu
dṛṣṭam
45
nanv ahaṃ bhīmasenasya putraḥ pautro nabhasvataḥ
tiṣṭha idānīṃ su-sannaddho niyuddhe na asti matsamaḥ
45.1 ity
ubhau
niyuddhaṃ
kurutaḥ
ghaṭotkacaḥ
45.2 bhīmasenaṃ
baddhvā
46
vrajasi katham iha tvaṃ vīryam ullaṅghya bāhvor
gaja iva dṛḍhapāśaiḥ pīḍito madbhujābhyām
bhīmasenaḥ
46.1 ātmagatam
46.2 kathaṃ
gṛhīto
'smy
anena
bhoḥ
suyodhana
vardhate
khalu
śatru-pakṣaḥ
46.3 kṛta-rakṣo
bhava
46.4 prakāśam
46.5 bhoḥ
puruṣa
avahito
bhava
ghaṭotkacaḥ
46.6 avahito
'smi
bhīmasenaḥ
46.7 niyuddhabandham
avadhūya
46.8 vyapanaya
bala-darpaṃ
dṛṣṭa-sāro
'si
vīra
na
hi
mama
parikhedo
vidyate
bāhu-yuddhe
ghaṭotkacaḥ
46.9 katham
anena
api
na
śakyate
hantum
kin
nu
khalu
kariṣye
bhavatu
dṛṣṭam
46.10 asti
mātṛ-prasāda-labdho
māyā-pāśaḥ
46.11 tena
baddhvā
enaṃ
neṣyāmi
46.12 kutaḥ
khalv
āpaḥ
bho
gire
āpas
tāvat
hanta
sravati
46.13 ācamya
mantraṃ
japati
46.14 bhoḥ
puruṣa
47
māyā-pāśena baddhas tvaṃ vivaśo na gamiṣyasi
rājase rajjubhir baddhaḥ śakradhvaja iva utsave
bhīmasenaḥ
47.2 kathaṃ
māyā-pāśena
baddho
'smi
47.3 kim
idānīṃ
kariṣye
asti
maheśvara-prasāda-labdho
māyā-pāśa-mokṣo
mantraḥ
47.4 taṃ
japāmi
47.5 kutaḥ
khalv
āpaḥ
bhavatu
bho
brāhmaṇa-kumāra
ānaya
kamaṇḍalu-gatā
āpaḥ
vṛddhaḥ
47.6 imā
āpaḥ
47.7 bhīmasena
ācamya
mantraṃ
japtvā
māyāṃ
mocayati
ghaṭotkacaḥ
47.8 aye
patitaḥ
pāśaḥ
kim
idānīṃ
kariṣye
bhavatu
bhoḥ
puruṣa
pūrva-samayaṃ
smara
bhīmasenaḥ
47.9 samaya
iti
47.10 eṣa
smarāmi
47.11 gaccha
agrataḥ
47.12 ubhau
parikrāmataḥ
vṛddhaḥ
47.13 putrakāḥ
kiṃ
kurmaḥ
ayaṃ
gacchati
vṛkodaraḥ
48
ākramya rākṣasam imaṃ jvalad-ugra-rūpam
ugreṇa bāhu-bala-vīrya-guṇena yuktam
eṣa prayāti śanakair avadhūya śīghram
āsāra-varṣam iva go-vṛṣabhaḥ sa-līlaḥ
ghaṭotkacaḥ
48.1 iha
tiṣṭha
tvad-āgamanam
ambāyai
nivedayāmi
bhīmasenaḥ
48.2 bāḍham
gaccha
ghaṭotkacaḥ
48.3 upasṛtya
48.4 amba
abhivādaye
ghaṭotkaco
'ham
48.5 cirā^bhilaṣito
bhavatyā
āhārā^rtham
ānīto
mānuṣaḥ
48.6 praviśya
hiḍimbā
48.7 jāda
ciraṃ
jīva
48.8 kīdiso
māṇuso
āṇīdo
48.7b jāta
ciraṃ
jīva
48.8b kīdṛśo
mānuṣa
ānītaḥ
ghaṭotkacaḥ
48.9 bhavati
vāṅ-mātreṇa
mānuṣo
na
vīryeṇa
hiḍimbā
48.10 kiṃ
bahmaṇo
48.10b kiṃ
brāhmaṇaḥ
ghaṭotkacaḥ
48.11 na
brāhmaṇaḥ
hiḍimbā
48.12 ādu
thero
48.12b athavā
sthaviraḥ
ghaṭotkacaḥ
48.13 na
vṛddhaḥ
hiḍimbā
48.14 ki
vāḷo
48.14b kiṃ
bālaḥ
ghaṭotkacaḥ
48.15 na
bālaḥ
hiḍimbā
48.16 jai
evvaṃ
pekkhāmi
dāva
ṇaṃ
48.16b yady
evam
paśyāmi
tāvad
enam
48.17 ubhau
parikrāmataḥ
48.18 kiṃ
eso
māṇuso
āṇīdo
48.18b kim
eṣa
mānuṣa
ānītaḥ
ghaṭotkacaḥ
48.19 bhavati
ko
'yam
hiḍimbā
48.20 ummattaa
davvadaṃ
khu
aaṃ
48.20b unmattaka
daivataṃ
khalv
ayam
ghaṭotkacaḥ
48.21 āḥ
kasya
daivatam
hiḍimbā
48.22 tava
a
mama
a
48.22b tava
ca
mama
ca
ghaṭotkacaḥ
48.23 kaḥ
pratyayaḥ
hiḍimbā
48.24 eso
paccao
48.25 jedu
ayya-'utto
48.24b eṣa
pratyayaḥ
48.25b jayatv
ārya-putraḥ
bhīmasenaḥ
48.26 vilokya
48.27 kā
punar
iyam
aye
devī
hiḍimbā
49
asmākaṃ bhraṣṭa-rājyānāṃ bhramatāṃ gahane vane
jāta-kāruṇyayā devi santāpo nāśitas tvayā
hiḍimbā
49.2 karṇe
49.3 īdisaṃ
via
49.3b īdṛśam
iva
bhīmasenaḥ
49.4 jātyā
rākṣasī
na
samudācāreṇa
hiḍimbā
49.5 ummattaa
abhivādehi
pidaraṃ
49.5b unmattaka
abhivādaya
pitaram
ghaṭotkacaḥ
49.6 bhos
tāta
ahaṃ
sa
dhārtarāṣṭra-vana-davā^gnir
ghaṭotkaco
'bhivādaye
49.7 putra-cāpalaṃ
kṣantum
arhasi
bhīmasenaḥ
49.8 ehy
ehi
putra
vyatikrama-kṛtaṃ
kāntam
eva
49.9 iti
pariṣvajya
49.10 dhārtarāṣṭra-vana-davā^gni-putrā^pekṣīṇi
pitṛ-hṛdayāni
49.11 putra
ati-bala-parākramo
bhava
ghaṭotkacaḥ
49.12 anugṛhīto
'smi
vṛddhaḥ
49.13 evaṃ
bhīmasenaputro
'yaṃ
ghaṭotkacaḥ
bhīmasenaḥ
49.14 putra
abhivādaya
atrabhavantaṃ
keśavadāsam
ghaṭotkacaḥ
49.15 bhagavan
abhivādaye
vṛddhaḥ
49.16 pitṛ-sadṛśa-guṇa-kīrtir
bhava
ghaṭotkacaḥ
49.17 anugṛhīto
'smi
vṛddhaḥ
49.18 bho
vṛkodara
rakṣitam
asmat-kulaṃ
sva-kulam
uddhṛtaṃ
ca
49.19 gacchāmas
tāvat
50
anugrahāt tu bhavataḥ sarvam āsīd idaṃ śubham
āśramo 'dūrato 'smākaṃ tatra viśramya gamyatām
vṛddhaḥ
50.1 kṛtam
ātithyam
anena
jīvita-pradānena
50.2 tasmād
gacchāmas
tāvat
bhīmasenaḥ
50.3 gacchatu
bhavān
sa-kuṭumbaḥ
punar-darśanāya
vṛddhaḥ
50.4 bāḍham
prathamaḥ
kalpaḥ
50.5 niṣkrāntaḥ
sa-kalatra-putraḥ
keśavadāsaḥ
bhīmasenaḥ
50.6 hiḍimbe
itas
tāvat
vatsa
ghaṭotkaca
itas
tāvat
tatra-bhavantaṃ
keśavadāsam
āśrama-pada-dvāra-mātram
api
sambhāvayiṣyāmaḥ
51
yathā nadīnāṃ prabhavaḥ samudro
yathā āhutīnāṃ prabhavo hutā^śaḥ
yathā indriyāṇāṃ prabhavaḥ mano 'pi
tathā prabhur no bhagavān upendraḥ
51.1 niṣkrāntāḥ
sarve
51.2 madhyamavyāyogo
'vasitaḥ