0.1 tataḥ
praviśati
kāñcukīyaḥ
kāñcukīyaḥ
0.2 ābhīraka
ābhīraka
gaccha
mahāsena-vacanāt
pratīhāra-rakṣakaṃ
brūhi
eṣa
kāśi-rājo^pādhyāya
ārya-jaivantir
adya
dautyena
prāptaḥ
0.3 asya
sāmānya-dūta-sat-kāraṃ
pṛṣṭhataḥ
kṛtvā
sukham
iva
niveśyatām
0.4 yathā
cā^tithi-sat-kāraṃ
jānīyāt
tathā
prayatitavyam
iti
0.5 bhoḥ
evaṃ
nāmā^hany
ahani
gotrā^nukūlebhyo
rāja-kulebhyaḥ
kanyā-pradānaṃ
prati
dūta-sampreṣaṇā
vartate
0.6 na
khalu
mahāsenaḥ
kañcid
api
pratyācaṣṭe
na
cā^py
anugṛhṇīte
0.7 kin
nu
khalv
idam
0.8 atha
vā
daivam
atra
kanyā-pradāne
'dhikṛtam
0.9 kutaḥ
1
vyaktaṃ na tāvat samupaiti tasya
dūto vadhūtve vihitā hi yasya
tato narendreṣu guṇān narendro
na vetti jānann api tat-pratīkṣaḥ
2
dūrvā^ṅkura-stimita-nīla-maṇi-prarohaiḥ
pīnā^ṅgadaiḥ parigataiḥ pariṇihitā^ṃsaḥ
asmād ghanāt kanaka-tāla-vanai^ka-deśān
nirdhāvitaḥ śara-vaṇād iva kārtikeyaḥ
2.1 niṣkrāntaḥ
2.2 viṣkambhakaḥ
2.3 tataḥ
praviśati
rājā
saparivāraḥ
3
mama haya-khura-bhinnaṃ mārga-reṇuṃ nare^ndrā
mukuṭa-taṭa-vilagnaṃ bhṛtya-bhūtā vahanti
na ca mama paritoṣo yan na māṃ vatsarājaḥ
praṇamati guṇa-śāḷī kuñjara-jñāna-dṛptaḥ
3.2 praviśya
kāñcukīyaḥ
3.3 jayatu
mahāsenaḥ
kāñcukīyaḥ
3.5 niveśito
'nurūpataś
ca
sat-kṛtaḥ
rājā
3.6 nyāyyaṃ
kṛtaṃ
rāja-vaṃśya-guṇā^bhilāṣiṇā
3.7 samāgatānāṃ
yuktaḥ
pūjayā
pratigrahaḥ
3.8 atha
sarvo
'pi
kanyā-pradānaṃ
prati
pṛṣṭaś
cet
para-cchandena
tiṣṭhati
3.9 kāñcukīyam
avalokya
3.10 bādarāyaṇa
vaktu-kāmam
iva
tvāṃ
lakṣaye
kāñcukīyaḥ
3.11 na
khalu
kiñcit
kanyā-pradānaṃ
prati
samutpanno
'bhimarśaḥ
rājā
3.12 alam
alaṃ
parihṛtya
3.13 sarva-sādhāraṇo
hy
eṣa
vidhiḥ
abhidhīyatām
kāñcukīyaḥ
3.14 mahāsena
eṣā
me
vivakṣā
evaṃ
nāmā^hany
ahani
gotrā^nukūlebhyo
rāja-kulebhyaḥ
kanyā-pradānaṃ
prati
dūta-sampreṣaṇā
vartate
3.15 na
ca
mahāsenaḥ
kañcid
api
pratyācaṣṭe
na
cā^py
anugṛhṇīte
3.16 kin
nu
khalv
idam
iti
rājā
3.17 bādarāyaṇa
evam
etat
3.18 ati-lobhād
vara-guṇānām
ati-snehāc
ca
vāsavadattāyāṃ
na
śaknomi
niścayaṃ
gantum
4
kulaṃ tāvac chlāghyaṃ prathamam abhikāṅkṣe hi manasā
tataḥ sā^nukrośaṃ mṛdur api guṇo hy eṣa balavān
tato rūpe kāntiṃ na khalu guṇataḥ strī-jana-bhayāt
tato vīryo^dagraṃ na hi na paripālyā yuvatayaḥ
kāñcukīyaḥ
4.1 mahāsenaṃ
varjayitvā
na
hī^dānīm
ete
guṇāḥ
kvacid
eka-sthā
dṛśyante
5
kanyāyā vara-sampattiḥ pituḥ prāyaḥ prayatnataḥ
bhāgyeṣu śeṣam āyattaṃ dṛṣṭa-pūrvaṃ na cā^nyathā
kāñcukīyaḥ
5.3 yad
ājñāpayati
mahāsenaḥ
5.4 niṣkrāntaḥ
rājā
5.5 bhoḥ
kāśi-rāja-dūta-sampreṣaṇena
vatsa-rāja-grahaṇā^rthaṃ
gataṃ
śālaṅkāyanaṃ
prati
gatā
me
buddhiḥ
5.6 kin
nu
khalv
adyā^pi
vṛttāntaṃ
na
preṣayati
sa
brāhmaṇaḥ
6
kāmaṃ yā tasya sā līlā tatrai^vā^nugataṃ manaḥ
ye tv asya sacivāḥ sarve yatnam āsthāya te sthitāḥ
6.1 tataḥ
praviśati
devī
saparivārā
devī
6.2 jedu
mahāseṇo
6.2b jayatu
mahāsenaḥ
devī
6.4 jaṃ
mahāseṇo
āṇavedi
6.4b yan
mahāsena
ājñāpayati
6.5 upaviśati
rājā
6.6 vāsavadattā
kva
devī
6.7 uttarāe
vedāḷiāe
saāse
vīṇaṃ
sikkhiduṃ
ṇāradīaṃ
gaā
āsī
6.7b uttarāyā
vaitālikāyāḥ
sakāśe
vīṇāṃ
śikṣituṃ
nāradīyāṃ
gatā^sīt
rājā
6.8 katham
utpanno
'syā
gāndharve
'bhilāṣaḥ
devī
6.9 keṇa
vi
kiḷa
ugghādeṇa
kañcaṇamāḷaṃ
vīṇā-joggaṃ
karaantiṃ
pekkhia
sikkhidu-kāmā
āsī
6.9b kenā^pi
kilo^dghātena
kāñcanamālāṃ
vīṇā-yogyāṃ
kurvatīṃ
prekṣya
śikṣitu-kāmā^sīt
devī
6.11 mahāseṇaṃ
vi
kiṃvi
viṇṇavidu-kāmā
hmi
6.11b mahāsenam
api
kimapi
vijñāpayitu-kāmā^smi
devī
6.13 āayyaṃ
icchāmi
tti
6.13b ācāryam
icchāmī^ti
rājā
6.14 upasthita-vivāha-kālāyāḥ
kim
idānīm
ācāryeṇa
6.15 patir
evai^nāṃ
śikṣayiṣyati
devī
6.16 haṃ
eso
dāṇi
me
dāriāe
kāḷo
6.16b ham
eṣa
idānīṃ
me
dārikāyāḥ
kālaḥ
rājā
6.17 bhoḥ
nityaṃ
pradīyatām
ity
asmān
uparudhya
kim
idānīṃ
santapyase
devī
6.18 abhippedaṃ
me
padāṇaṃ
vioo
maṃ
santāvedi
6.19 aha
kassa
uṇa
diṇṇā
6.18b abhipretaṃ
me
pradānam
viyogo
māṃ
santāpayati
6.19b atha
kasmai
punar
dattā
rājā
6.20 na
tāvan
niścayo
gamyate
devī
6.21 idāṇiṃ
pi
ṇa
dāva
6.21b idānīm
api
na
tāvat
7
a-datte^ty āgatā lajjā datte^ti vyathitaṃ manaḥ
dharma-snehā^ntare nyastā duḥkhitāḥ khalu mātaraḥ
devī
7.10 kiṃ
dāṇi
vitthareṇa
7.11 jahiṃ
daia
ṇa
santappāmo
tahiṃ
dīadu
7.10b kim
idānīṃ
vistareṇa
7.11b yatra
dattvā
na
santapyāmahe
tatra
dīyatām
rājā
7.12 aho
mahān
khalu
līlā^bhihito
duḥkha-vistara
idānīṃ
paścād
upālambhanaṃ
śrotum
7.13 tasmād
devī
tāvan
niścayaṃ
gacchatu
7.14 śrūyatām
8
asmat-sambaddho māgadhaḥ kāśi-rājo
vāṅgaḥ saurāṣṭro maithilaḥ śūrasenaḥ
ete nānā^rthair lobhayante guṇair māṃ
kas te vai^teṣāṃ pātratāṃ yāti rājā
8.1 praviśya
kāñcukīyaḥ
8.2 vatsarājaḥ
rājā
8.3 kiṃ
vatsarājaḥ
kāñcukīyaḥ
8.4 prasīdatu
prasīdatu
mahāsenaḥ
8.5 priya-vacana-nivedana-tvarayā
krama-viśeṣo
nā^vekṣitaḥ
8.6
devī
8.8 utthāya
8.9 jedu
mahāseṇo
8.9b jayatu
mahāsenaḥ
rājā
8.10 saharṣaṃ
priya-vacana-parihāryā
hi
devī
8.11 āsyatām
devī
8.12 jaṃ
mahāseṇo
āṇavedi
8.12b yad
mahāsena
ājñāpayati
8.13 upaviśati
rājā
8.14 uttiṣṭho^ttiṣṭha
svairam
abhidhīyatām
kāñcukīyaḥ
8.15 utthāya
8.16 tatra-bhavatā^mātyena
śālaṅkāyanena
gṛhīto
vatsa-rājaḥ
rājā
8.17 saharṣam
8.18 kim
āha
bhavān
kāñcukīyaḥ
8.19 tatrabhavatā^mātyena
śālaṅkāyanena
gṛhīto
vatsarājaḥ
kāñcukīyaḥ
8.21 athakim
rājā
8.22 śatānīkasya
putraḥ
kāñcukīyaḥ
8.23 dṛḍham
rājā
8.24 sahasrānīkasya
naptā
kāñcukīyaḥ
8.25 sa
eva
rājā
8.26 kauśāmbīśaḥ
kāñcukīyaḥ
8.27 su-vyaktam
rājā
8.28 gāndharvavittakaḥ
kāñcukīyaḥ
8.29 evaṃ
bruvanti
kāñcukīyaḥ
8.31 atha
kiṃ
vatsarājaḥ
rājā
8.32 atha
kim
uparato
yaugandharāyaṇaḥ
kāñcukīyaḥ
8.33 na
khalu
kauśāmbyāṃ
kila
rājā
8.34 yady
evaṃ
na
gṛhīto
vatsarājaḥ
kāñcukīyaḥ
8.35 śraddhattāṃ
mahāsenaḥ
9
na śraddadhāmy udayana-grahaṇaṃ tvayo^ktaṃ
vyāvartanaṃ karatalair iva mandarasya
yasyā^haveṣu ripavaḥ kathayanti śauryaṃ
yaugandharāyaṇa-matāni ca naḥ svananti
kāñcukīyaḥ
9.1 prasīdatu
mahāsenaḥ
9.2 vṛddho
'smi
brāhmaṇaḥ
khalv
aham
9.3 na
mahāsena-samīpe
'nṛtam
abhihita-pūrvam
rājā
9.4 ā
asty
etat
9.5 atha
kaḥ
priya-dūtaḥ
śālaṅkāyanena
preṣitaḥ
kāñcukīyaḥ
9.6 na
puruṣaḥ
9.7 javā^tiśaya-yuktena
khara-rathena
vatsarājam
agrataḥ
kṛtvā
svayam
evā^mātyaḥ
prāptaḥ
rājā
9.8 evaṃ
prāptaḥ
9.9 hanta
bhoḥ
adya
vimukta-sannāhā
sukhaṃ
viśrāmyatv
akṣauhiṇī
9.10 adya-prabhṛti
pracchanna-kṛta-dūta-sampreṣaṇā
a-śaṅkitāḥ
sthāsyanti
rājānaḥ
9.11 eṣa
samāsaḥ
9.12 adyā^smi
mahāsenaḥ
devī
9.13 kiṃ
amacceṇa
āṇīdo
9.13b kim
amātyenā^nītaḥ
devī
9.15 edaṇ-ṇimittaṃ
kassa
vi
ṇa
dissāmo
vāsavadattaṃ
9.15b etan-nimittaṃ
kasmā
api
na
ditsāmo
vāsavadattām
rājā
9.16 yuddhā^vajita-śatruḥ
khalv
eṣa
mama
9.17 bādarāyaṇa
śālaṅkāyanaḥ
kva
kāñcukīyaḥ
9.18 āhito
bhadradvāre
rājā
9.19 gaccha
9.20 bharatarohakaṃ
brūhi
kumāra-vidhi-viśiṣṭeṇa
satkāreṇa
vatsarājam
agrataḥ
kṛtvā
praveśyatām
amātya
iti
kāñcukīyaḥ
9.21 yad
ājñāpayati
mahāsenaḥ
kāñcukīyaḥ
9.23 ayam
asmi
rājā
9.24 vatsa-rāja-darśane
kaścin
no^tsārayitavyaḥ
10
śatruṃ paśyantu me paurāḥ śruta-pūrvaṃ sva-karmabhiḥ
siṃham antar-gatā^'-marṣaṃ yajñā^rtham iva saṃyatam
kāñcukīyaḥ
10.1 yad
ājñāpayati
mahāsenaḥ
10.2 niṣkrāntaḥ
devī
10.3 bahūṇi
abbhudaāṇi
imassiṃ
rāauḷe
aṇubhūdāṇi
10.4 ṇa
khu
ahaṃ
īdisaṃ
pīdi-joggaṃ
mahāseṇassa
sumarāmi
10.3b bahavo
'bhyudayā
'smin
rājakule
'nubhūtāḥ
10.4b na
khalv
aham
īdṛśaṃ
prīti-yogyaṃ
mahāsenasya
smarāmi
rājā
10.5 aham
apy
etādṛśaṃ
prīti-viśeṣaṃ
na
śruta-pūrvaṃ
smarāmi
yathā
gṛhīto
vatsarāja
iti
devī
10.6 vaccharāo
ṇaṃ
10.6b vatsarājo
nanu
devī
10.8 bahūṇi
me
sambandha-ppaoaṇā^gadāṇi
rāa-uḷāṇi
sudāṇi
10.9 ediṇā
ṇa
pesida-puruvo
puruso
10.8b bahūni
me
sambandha-prayojanā^gatāni
rāja-kulāni
śrutāni
10.9b etena
na
preṣita-pūrvaḥ
puruṣaḥ
rājā
10.10 devi
mahāsena-śabdam
api
na
gaṇayati
10.11 kiṃ
sambandham
abhilaṣati
devī
10.12 ṇa
gaṇedi
10.13 kiṃ
bāḷo
a-paṇḍido
vā
10.12b na
gaṇayati
10.13b kiṃ
bālaḥ
a-paṇḍito
vā
rājā
10.14 bālo
na
tv
a-paṇḍitaḥ
devī
10.15 kiṇṇu
hu
eṇaṃ
usseaadi
10.15b kinnu
khalv
enam
utsekayati
rājā
10.16 utsekayaty
enaṃ
prakāśa-rājarṣi-nāmadheyo
vedā^kṣara-samavāya-praviṣṭoo
bhārato
vaṃśaḥ
10.17 darpayaty
enaṃ
dāyā^dyā^gato
gāndharvo
vedaḥ
10.18 vibhramayaty
enaṃ
vayas-sahajaṃ
rūpaṃ
10.19 visrambhayaty
enaṃ
katham
apy
utpanno
'sya
paurā^nurāgaḥ
devī
10.20 abhiḷāsaṇīā
vara-guṇā
10.21 kassa
vāmadāe
doso
saṃvutto
10.20b abhilaṣaṇīyāḥ
vara-guṇāḥ
10.21b kasya
vāmatayā
doṣaḥ
saṃvṛttaḥ
rājā
10.22 devi
kim
idānīm
a-sthāne
vismitā^si
10.23 paśya
11
agniḥ kakṣa ivo^tsṛṣṭo dahat kārtsnyena medinīm
asya me śāsanaṃ dīptaṃ viṣayā^nte 'vasīdati
11.1 praviśya
kāñcukīyaḥ
11.2 jayatu
mahāsenaḥ
11.3 yathā^jñā-prayukta-sat-kāraṃ
praviṣṭaḥ
śālaṅkāyanaḥ
11.4 sa
tu
vijñāpayati
idaṃ
bharata-kulo^pabhuktaṃ
vatsa-rāja-kule
draṣṭavyaṃ
ghoṣavatī
nāma
vīṇā-ratnaṃ
mahāsenaḥ
pratigrāhayitavya
iti
11.5 vīṇāṃ
darśayati
rājā
11.6 pratigṛhītaṃ
jaya-maṅgalam
11.7 vīṇāṃ
gṛhītvā
11.8 iyaṃ
sā
ghoṣavatī
nāma
11.9 yai^ṣā
12
śruti-sukha-madhurā sva-bhāva-raktā
kara-ja-mukho^llikhitā^gra-ghṛṣṭa-tantrī
ṛṣi-vacana-gate^va mantra-vidyā
gaja-hṛdayāni balād vaśī-karoti
13
artha-śāstra-guṇa-grāhī jyeṣṭho gopālakaḥ sutaḥ
gāndharva-dveṣī vyāyāma-śālī cā^py anupālakaḥ
rājā
13.4 tena
hi
iyam
asyai
pradīyatām
devī
13.5 vīṇā-ppadāṇeṇa
bhūo
vi
ummattā
via
ciṭṭhadi
13.5b vīṇā-pradānena
bhūyo
'py
unmatte^va
tiṣṭhati
rājā
13.6 krīḍatu
krīḍatu
13.7 nai^tat
su-labhaṃ
śvaśura-kule
13.8 bādarāyaṇa
kva
sā
kāñcukīyaḥ
13.9 amātyena
saho^paviṣṭā
rājā
13.10 atha
vatseṣv
adhikṛtaḥ
kāñcukīyaḥ
13.11 āhita-vinayatvāt
pādayor
aṅge
tasya
bahu-prahāratvāc
ca
skandha-vāhyena
śayanīyena
madhyama-gṛhe
praveśitaḥ
rājā
13.12 hā
dhig
bahu-prahāraḥ
13.13 eṣa
idānīṃ
nir-upaskṛtasya
tejaso
doṣaḥ
13.14 nṛśaṃsaḥ
khalv
asmin
kāla
upekṣitavān
13.15 bādarāyaṇa
gaccha
13.16 bharatarohakaṃ
brūhi
kriyatām
asya
vraṇa-pratikarme^ti
kāñcukīyaḥ
13.17 yad
ājñāpayati
mahāsenaḥ
kāñcukīyaḥ
13.19 ayam
asmi
rājā
13.20 asya
sarva-darśanam
a-vimukta-sat-kāram
avagantavyam
13.21 ākāra-sūcitā
asya
prītayo
vijñeyāḥ
13.22 atikrānta-vigrahā^śritāḥ
kathā
na
kathayitavyāḥ
13.23 kṣutādi-prayogeṣv
āśiṣo
'bhidheyāḥ
13.24 kāla-saṃvādinā
stavenā^rcyaḥ
kāñcukīyaḥ
13.25 yad
ājñāpayati
mahāsenaḥ
13.26 niṣkramya
praviśya
13.27 jayatu
mahāsenaḥ
13.28 pathy
eva
kṛta-vraṇa-pratikarmā
vatsarājaḥ
13.29 a-kālas
tāvad
idānīṃ
dvitīyasya
pratikarmaṇa
iti
13.30 madhyā^hnam
ārohati
divā-karaḥ
rājā
13.31 atha
kasmin
pradeśe
vīra-mānī
kāñcukīyaḥ
13.32 mayūra-yaṣṭi-mukhe
rājā
13.33 hā
dhig
anāśrayaṇīyaḥ
khalv
ayaṃ
deśaḥ
13.34 ātapa-prātikūlyā^rthaṃ
maṇi-bhūmikāyāṃ
praveśaye^ty
ājñāpaya
kāñcukīyaḥ
13.35 yad
ājñāpayati
mahāsenaḥ
13.36 niṣkramya
praviśya
13.37 yad
ājñaptaṃ
mahāsenena
tat
sarvam
anuṣṭhitam
13.38 amātyas
tu
bharatarohako
mahāsenaṃ
draṣṭum
icchati
rājā
13.39 vyaktaṃ
na
rocate
tasmai
vatsa-rāja-sat-kriyā
13.40 asyai^ṣa
nīteḥ
pariśramaḥ
13.41 aham
evai^nam
anunayāmi
devī
13.42 kiṃ
sambandho
ṇiccido
13.42b kiṃ
sambandho
niścitaḥ
rājā
13.43 na
tāvan
niścayo
gamyate
devī
13.44 aḷaṃ
dāṇi
tuvaria
13.45 bāḷā
me
dāriā
13.44b alam
idānīṃ
tvaritvā
13.45b bālā
me
dārikā
rājā
13.46 yad
abhirucitaṃ
bhavatyai
13.47 praviśatv
abhyantaram
devī
13.48 jaṃ
mahāseṇo
āṇavedi
13.48b yan
mahāsena
ājñāpayati
13.49 niṣkrāntā
saparivārā
14
pūrvaṃ tāvad vairam asyā^valepād
ānīte 'smin syāt tu madhya-sthatā me
yuddha-kliṣṭaṃ saṃśaya-sthaṃ vipannaṃ
śrutvā tv enaṃ saṃśayaṃ cintayāmi
14.1 niṣkrāntau