Bhasa Index: AS

0.1 tataḥ praviśaty āsana-stho rājā vidūṣakaś ca

vidūṣakaḥ
0.2 karṇaṃ dattvā
0.3 bho bho vaassa saṃgīda-sāl-antare avadhāṇaṃ dehi
0.4 kala-visuddhāe gīdīe sara-saṃjoo suṇīadi
0.5 jāṇe
0.6 tatthabhodī haṃsavadiā vaṇṇa-pariaaṃ karedi tti

rājā
0.7 tūṣṇīṃ bhava
0.8 yāvad ākarṇayāmi

ākāśe gīyate

1
ahiṇava-mahu-loluvo tumaṃ
taha paricumbia cūa-mañjariṃ
kamala-vasai-metta-ṇivvuo
mahuara vimhario si ṇaṃ kahaṃ

rājā
1.1 aho rāga-parivāhinī gītiḥ

vidūṣakaḥ
1.2 kiṃ dāva gīdīe avagado akkhar-attho

rājā
1.3 smitam kṛtvā
1.4 sakṛt-kṛta-praṇayo 'yaṃ janaḥ
1.5 tad asyā devīṃ vasumatīm antareṇa mahad-upālambham avagato 'smi
1.6 sakhe māṭhavya mad-vacanād ucyatāṃ haṃsapadikā
1.7 nipuṇas upālabdho 'smī^ti

vidūṣakaḥ
1.8 jaṃ bhavaṃ āṇavedi
1.9 utthāya
1.10 bho vaassa gahido tue parakīehiṃ hatthehiṃ sihaṇḍae acchabhallo
1.11 tā avīda-rāassa via amaṇassa ṇatthi dāṇiṃ me mokkho

rājā
1.12 gaccha
1.13 nāgarika-vṛttyā saṃjñāpayai^nāṃ

vidūṣakaḥ
1.14 kā gadī
1.15 iti niṣkrāntaḥ

rājā
1.16 ātma-gatam
1.17 kiṃ nu khalu gītam evaṃ-vidhā^rtham ākarṇye^ṣṭa-jana-virahād ṛte 'pi balavad utkaṇṭhito 'smi
1.18 atha vā

2
ramyāṇi vīkṣya madhurāṃś ca niśamya śabdān
paryutsukī-bhavati yat sukhito 'pi jantuḥ
tac cetasā smarati nūnam a-bodha-pūrvaṃ
bhāva-sthirāṇi bhavā^ntara-sauhṛdāni

2.1 iti paryākulas tiṣṭhati

2.2 tataḥ praviśati kañcukī

kañcukī
2.3 aho khalv īdṛśīm avasthāṃ pratipanno 'smi

3
ācāra ity avahitena mayā gṛhītā
yā vetra-yaṣṭir avarodha-gṛheṣu rājñaḥ
kāle gate bahu-tithe mama sai^va jātā
prasthāna-viklava-gater avalambanāya

3.1 bhoḥ kāmaḥ dharma-kāryam an-atipātyaṃ devasya
3.2 tathā^pī^dānīm eva dharmā^sanād utthitāya punar uparodha-kāri kaṇva-śiṣyā^gamanam asmai no^tsahe nidevayitum
3.3 atha vā '-viśramo 'yaṃ loka-tantrā^dhikāraḥ
3.4 kutaḥ

4
bhānuḥ sakṛd-yukta-turaṃga eva
rātriṃ-divaṃ gandha-vahaḥ prayāti
śeṣaḥ sadai^vā^hita-bhūmi-bhāraḥ
ṣaṣṭhā^ṃśa-vṛtter api dharma eṣaḥ

4.1 yāvan niyogam anutiṣṭhāmi
4.2 parikramyā^valokya ca
4.3 eṣa devaḥ

5
prajāḥ prajāḥ svā iva tantrayitvā
niṣevate śāntamanā viviktam
yuthāni saṃcārya ravi-prataptaḥ
śītaṃ divā sthānam iva dvipe^ndraḥ

5.1 upagamya
5.2 jayatu jayatu devaḥ
5.3 ete khalu himavato girer upatyakā^raṇya-vāsinaḥ kāśyapa-saṃdeśamād āya sa-strīkās tapasvinaḥ saṃprāptāḥ
5.4 śrutvā devaḥ pramāṇam

rājā
5.5 sā^daram
5.6 kiṃ kāśyapa-saṃdeśa-hāriṇaḥ

kañcukī
5.7 atha kim

rājā
5.8 tena hi mad-vacanād vijñāpyatām upādhyāyaḥ somarātaḥ
5.9 amūn āśrama-vāsinaḥ śrautena vidhinā sat-kṛtya svayam eva praveśayitum arhasī^ti
5.10 aham apy enāṃs tapasvi-darśano^cite pradeśe sthitaḥ pratipālayāmi

kañcukī
5.11 yad ājñāpayati devaḥ
5.12 iti niṣkrāntaḥ

rājā
5.13 utthāya
5.14 vetravati agni-śaraṇa-mārgam ādeśaya

pratīhārī
5.15 ido ido devo

5.16 ubhau parikrāntaḥ

rājā
5.17 adhikāra-khedaṃ rūpayitva
5.18 sarvaḥ prārthitam artham adhigamya sukhī saṃpadyate jantuḥ
5.19 rājñāṃ tu caritā^rthatā duḥkho^ttarai^va

6
autsukya-mātram avasādayati pratiṣṭhā
kliśnāti labdha-paripālana-vṛttir eva
nā^ti-śramā^panayanāya yathā śramāya
rājyaṃ sva-hasta-dhṛta-daṇḍam ivā^tapa-tram

6.1 nepathye

vaitālikau
6.2 vijayatāṃ devaḥ

prathamaḥ

7
sva-sukha-nir-abhilāṣaḥ khidyase loka-hetoḥ
pratidinam atha vā te vṛttir evaṃ-vidhai^va
anubhavati hi mūrdhnā pādapas tīvram uṣṇaṃ
śamayati paritāpaṃ chāyayā saṃśritānāṃ

dvitīyaḥ

8
niyamayasi vimārga-prasthitān ātta-daṇḍaḥ
praśamayasi vivādaṃ kalpase rakṣaṇāya
a-taṇuṣu vibhaveṣu jñātayaḥ santu nāma
tvayi tu parisamāptaṃ bandhu-kṛtyaṃ prajānām

rājā
8.1 ete klānta-manasaḥ punar navī-kṛtāḥ smaḥ
8.2 iti parikrāmati

pratīhārī
8.3 ahiṇava-saṃmajjaṇa-sasirīo saṃṇihida-homa-dheṇū aggi-saraṇā^lindo
8.4 ārohadu devo

rājā
8.5 āruhya parijanā^ṃsā^valambī tiṣṭhati
8.6 vetravati kim uddiśya bhagavatā kāśyapena mat-sakāśam ṛṣayaḥ preṣitāḥ syuḥ

9
kiṃ tāvad vratinām upoḍha-tapasāṃ vighnais tapo dūṣitaṃ
dharmā^raṇya-careṣu kenacid uta prāṇiṣv a-sac-ceṣṭitam
āhosvit prasavo mamā^pacaritair viṣṭambhito vīrudhām
ity ārūḍha-bahu-pratarkam a-paricchedā^kulaṃ me manaḥ

pratīhārī
9.1 suaridā^hiṇandiṇo isīo devaṃ sabhājaiduṃ āada tti takkemi

9.2 tataḥ praviśanti gautamī-sahitāḥ śakuntalāṃ puraskṛtya munayaḥ puraś cai^ṣāṃ kañcukī purohitaś ca

kañcukī
9.3 ita ito bhagavantaḥ

śārṅgaravaḥ
9.4 śāradvataḥ

10
mahābhāgaḥ kāmaṃ nara-patir a-bhinna-sthitir asau
na kaścid varṇānām a-patham apakṛṣṭo 'pi bhajate
tathā^pī^daṃ śaśvat-paricita-viviktena manasā
janā^kīrṇaṃ manye hutavaha-parītaṃ gṛham iva

śāradvataḥ
10.1 sthāne bhavān pura-praveśād itthaṃ-bhūtaḥ saṃvṛttaḥ
10.2 aham api

11
abhyaktam iva snātaḥ
śucir a-śucim iva prabuddha iva suptam
baddham iva svaira-gatir
janam iha sukha-saṅginam avaimi

śakuntalā
11.1 nimittaṃ sūcayitvā
11.2 ammo kiṃ me vāmedaraṃ ṇaaṇaṃ vipphuradi

gautamī
11.3 jāde paḍihadaṃ a-maṅgalaṃ
11.4 suhāiṃ de bhattu-kula-devadāo vitarantu
11.5 iti parikrāmati

purohitaḥ
11.6 rājānaṃ nirdiśya
11.7 bho bhos tapasvinaḥ
11.8 asāv atrabhvān varṇā^śramāṇāṃ rakṣitā prāg eva muktā^sano vaḥ pratipālayati
11.9 paśyatai^nam

śārṅgaravaḥ
11.10 bho mahā-brāhmaṇa kāmam etad abhinandanīyam
11.11 tathā^pi vayam atra madhya-sthāḥ
11.12 kutaḥ

12
bhavanti namrās taravaḥ phalā^gamair
navā^mbubhir bhūri-vilambino ghanāḥ
anuddhatāḥ sat-puruṣāḥ samṛddhibhiḥ
sva-bhāva evai^ṣa paro^pakāriṇām

pratīhārī
12.1 deva pasaṇṇa-muha-vaṇā dīsanti
12.2 jāṇāmi
12.3 vīsaddha-kajjā isīo

rājā
12.4 śakuntalāṃ dṛṣṭvā
12.5 athā^trabhavatī

13
kāsvid avaguṇṭhanavatī
nā^ti-parisphuṭa-śarīra-lāvaṇyā
madhye tapo-dhanānāṃ
kisalayam iva pāṇḍu-patrāṇām

pratīhārī
13.1 deva kudūhala-gabbho pahido ṇa me takko pasaradi
13.2 ṇaṃ daṃsaṇīā uṇa se ākidī lakkhīadi

rājā
13.3 bhavatu
13.4 a-nirvarṇanīyaṃ para-kalatram

śakuntalā
13.5 hastam urasi kṛtvā
13.6 ātma-gatam
13.7 hiaa kiṃ evvaṃ vevasi
13.8 ajjauttassa bhāvaṃ odhāria dhīraṃ dāva hohi

purohitaḥ
13.9 puro gatā
13.10 ete vidhivad arcitās tapasvinaḥ
13.11 kaścid eṣām upādhyāya-saṃdeśaḥ
13.12 taṃ devaḥ śrotum arhati

rājā
13.13 avahito 'smi

ṛṣayaḥ
13.14 hastam udyamya
13.15 vijayasva rājan

rājā
13.16 sarvān abhivādaye

ṛṣayaḥ
13.17 iṣṭena yujyasva

rājā
13.18 api nir-vighna-tapaso munayaḥ

ṛṣayaḥ

14
kuto dharma-kriyā-vighnaḥ
satāṃ rakṣitari tvayi
tamas tapati gharmāṃśau
katham āvir-bhaviṣyati

rājā
14.1 arthavān khalu me rāja-śabdaḥ
14.2 atha bhagavāṃl lokā^nugrahāya kuśalī kāśyapaḥ

śārṅgaravaḥ
14.3 svādhīna-kuśalāḥ siddhimantaḥ
14.4 sa bhavantam anāmaya-praśna-pūrvakam idam āha

rājā
14.5 kim ājñāpayti bhavān

śārṅgaravaḥ
14.6 yan mithaḥ-samayād imāṃ madīyāṃ duhitaraṃ bhavān upāyaṃsta tan mayā prītimatā yuvayor anujñātam
14.7 kutaḥ

15
tvam arhatāṃ prāgrasaraḥ smṛto 'si yac
chakuntalā mūrtimatī ca sat-kriyā
samānayaṃs tulya-guṇaṃ vadhū-varaṃ
cirasya vācyaṃ na gataḥ prajāpatiḥ

15.1 tad idānīm āpanna-sattvā pratigṛhyatāṃ saha-dharma-caraṇāye^ti

gautamī
15.2 ajja kiṃ pi vattu-kāma mhi
15.3 ṇa me vaaṇā^vasaro atthi
15.4 kadhaṃ ti

16
ṇā^vekkhio guru-aṇo imīa ṇa tue vi pucchiā bandhū ekkakkameṇa carie bhaṇāmi kiṃ ekkamekkassa

śakuntalā
16.1 ātma-gatam
16.2 kiṃ ṇu kkhu ajjautto bhaṇādi

rājā
16.3 kim idam upanyastam

śakuntalā
16.4 ātma-gatam
16.5 pāvao kkhu vaaṇo^vaṇṇāso

śārṅgaravaḥ
16.6 katham idaṃ nāma
16.7 bhavanta eva sutarāṃ loka-vṛttānta-niṣṇātāḥ

17
satīm api jñāti-kulai^ka-saṃśrayāṃ
jano 'nyathā bhartṛmatīṃ viśaṅkate
ataḥ samīpe pariṇetur iṣyate
tad-a-priyā^pi pramadā sva-bandhubhiḥ

rājā
17.1 kiṃ vā^trabhavatī mayā pariṇīta-pūrvā

śakuntalā
17.2 sa-viṣādam
17.3 ātma-gatam
17.4 hiaa saṃpadaṃ de āsaṅkā

śārṅgaravaḥ

18
kiṃ kṛta-kārya-dveṣād
dharmaṃ prati vimukhatā kṛtā^vajṇā

rājā
18.1 kuto 'yam a-sat-kalpanā-praśnaḥ

śārṅgaravaḥ

18
mūrcchanty amī vikārāḥ
prāyeṇai^śvarya-matteṣu

rājā
18.2 viśeṣeṇā^dhikṣipto 'smi

gautamī
18.3 jāde muhutraaṃ mā lajja
18.4 avaṇaissaṃ dāva de ouṇṭhaṇaṃ
18.5 tado tumaṃ bhaṭṭā ahijāṇissadi
18.6 iti yatho^ktaṃ karoti

rājā
18.7 śakuntalāṃ nirvarṇya
18.8 ātma-gatam

19
idam upanatam evaṃ rūpam a-kliṣṭa-kānti
prathama-parigṛhītaṃ syān na ve^ty a-vyavasyan
bhramara iva vibhāte kundam antas-tuṣāraṃ
na khalu ca paribhoktuṃ nā^pi śaknomi hātum

19.1 iti vicārayan sthitaḥ

pratīhārī
19.2 aho dhammā^vekkhidā bhaṭṭiṇo
19.3 īdiśaṃ ṇāma suho^vaṇadaṃ rūvaṃ pekkhia ko aṇṇo viāredi

śārṅgaravaḥ
19.4 bho rājan kim iti joṣam āsyate

rājā
19.5 bhos tapodhanāḥ cintayann api na khalu svī-karaṇam atrabhavatyāḥ smarāmi
19.6 tat katham imām abhivyakta-sattva-lakṣaṇaṃ praty ātmānaṃ kṣetriṇam āśaṅkamānaḥ pratipatsye

śakuntalā
19.7 apavārya
19.8 pariṇaej jevva saṃdeho
19.9 kudo dāṇiṃ me dūrāhirohiṇī āsā

śārṅgaravaḥ
19.10 mā tāvat

20
kṛtā^bhimarśām anumanyamānaḥ
sutāṃ tvayā nāma munir vimānyaḥ
muṣṭaṃ pratigrāhayatā svam arthaṃ
pātrī-kṛto dasyur ivā^si yena

śāradvataḥ
20.1 śārṅgarava virama tvam idānīm
20.2 śakuntale vaktavyam uktam asmābhiḥ
20.3 so 'yam atrabhavān evam āha
20.4 dīyatām asmai pratyaya-prativacanam

śakuntalā
20.5 apavārya
20.6 imaṃ avatthantaraṃ gade tādise aṇurāe kiṃ vā sumarāvideṇā
20.7 appā dāṇiṃ soaṇīo tti vavasidaṃ
20.8 prakāśam
20.9 ajjautta
20.10 ity ardho^kte
20.11 saṃsaide dāṇiṃ pariṇae ṇa eso samudāāro
20.12 porava juttaṃ ṇāma de tadhā purā assama-pade sahāv-uttāṇa-hiaaṃ imaṃ jaṇaṃ samaa-puvvaṃ patāria īdisehiṃ akkharehiṃ paccācakkhiduṃ

rājā
20.13 śāntaṃ pāpam

21
vyapadeśam āvilayituṃ
kim īhase janam imaṃ ca pātayitum
kūlaṃkaṣe^va sindhuḥ
prasannam ambhas taṭa-taruṃ ca

śakuntalā
21.1 bhodu
21.2 jai param-atthado para-pariggaha-saṅkiṇā tue evvaṃ pautraṃ tā ahiṇṇāṇeṇa imiṇā tuha āsaṅkaṃ avaṇaissaṃ

rājā
21.3 udāraḥ kalpaḥ

śakuntalā
21.4 mudrā-sthānaṃ parāmṛśya
21.5 haddhī haddhī
21.6 aṅgulīaa-suṇṇā me aṇgulī
21.7 iti sa-viṣādaṃ gautamīm avekṣate

gautamī
21.8 ṇūṇaṃ de sakkāvadār-abbhantare sacītittha-salilaṃ vandamāṇāe pabbhaṭṭhaṃ aṅgulīaaṃ

rājā
21.9 sa-smitam
21.10 idaṃ tat pratyutpanna-mati straiṇam iti yad ucyate

śakuntalā
21.11 ettha dāva vihiṇā daṃsidaṃ pahuttaṇaṃ
21.12 avaraṃ de kadhaissaṃ

rājā
21.13 śrotavyam idānīṃ saṃvṛttam

śakuntalā
21.14 ṇaṃ ekka-diase ṇomāliā-maṇḍave ṇaliṇī-vatta-bhāaṇa-gadaṃ udaaṃ tuha hatthe saṃṇihidaṃ āsi

rājā
21.15 śṛṇumas tāvat

śakuntalā
21.16 tak khaṇaṃ so me putta-kidao dīhāpaṅgo ṇama ṃia-podao uvaṭṭhido
21.17 tue aaṃ dāva paḍhamaṃ pivadu tti aṇukampiṇā uvacchandido udaeṇa
21.18 ṇa uṇa de aparicaādo hatth-abbhāsaṃ uvagado
21.19 pacchā tassiṃ jevva mae gahide salile ṇeṇa kido paṇao
21.20 tadā tumaṃ itthaṃ pahasido si
21.21 savvo sa-gandhesu vissasadi
21.22 duve vi ettha āraṇṇa tti

rājā
21.23 evam-ādibhir ātma-kārya-nirvartinīnām an-ṛta-maya-vāṅ madhubhhir ākṛṣyante viṣayiṇaḥ

gautamī
21.24 mahābhāa ṇā^rihasi evvaṃ mantiduṃ
21.25 tavo-vaṇa-saṃvaḍḍhido aṇ-ahiṇṇo aaṃ jaṇo kedavassa

rājā
21.26 tāpasa-vṛddhe

22
strīṇām a-śikṣita-paṭutvam a-mānuṣīṣu
saṃdṛśyate kim uta yāḥ pratibodhavatyaḥ
prāg antarikṣa-gamanāt svam apatya-jātam
anya-dvijaiḥ parabhṛtāḥ khalu poṣayanti

śakuntalā
22.1 sa-roṣam
22.2 aṇ-ajja attaṇo hiaā^ṇumāṇeṇa pekkhasi
22.3 ko dāṇiṃ aṇṇo dhamma-kaṅcua-ppavesiṇo tiṇa-cchaṇa-kūvo^vamassa tava aṇukidiṃ paḍivajjissadi

rājā
22.4 ātma-gatam
22.5 saṃdigdha-buddhiṃ māṃ kurvann a-kaitava ivā^syāḥ kopo lakṣyate
22.6 tathā hy anayā

23
mayy eva vismaraṇa-dāruṇa-citta-vṛttau
vṛttaṃ rahaḥ praṇayam a-pratipadyamāne
bhedād bhruvoḥ kuṭilayor atilohitā^kṣyā
bhagnaṃ śarā^sanam ivā^ti-ruṣā smarasya