0.1 tataḥ
praviśati
vānara
kāñcukīyaḥ
kāñcukīyaḥ
0.2 bho
bho
balādhyakṣa
sannāham
ājñāpaya
vānara-vāhinīm
0.3 praviśya
balādhyakṣaḥ
0.4 ārya
kiṃkṛto
'yaṃ
samudyogaḥ
kāñcukīyaḥ
0.5 tatrabhavatā
hanūmatā^nītaḥ
khalv
ārya-rāmasya
devyāḥ
sītāyā
vṛttāntaḥ
balādhyakṣaḥ
0.6 kim
iti
kim
iti
kāñcukīyaḥ
0.7 śrūyatāṃ
1
laṅkāyāṃ kila vartate nṛpa-sutā śokā^bhibhūtā bhṛśaṃ
paulastyena vihāya dharma-samayaṃ saṃkleṣyamānā tataḥ
śrutvai^tad bhṛśa-śoka-tapta-manaso rāmasya kāryā^rthinā
rājñā vānara-vāhinī pratibhayā sannāham ājñāpitā
balādhyakṣaḥ
1.1 evam
1.2 yad
ājñāpayati
mahārājaḥ
kāñcukīyaḥ
1.3 yāvad
aham
api
sannaddhā
vānara-vāhinī^ti
mahārājāya
nivedayāmi
1.4 niṣkrāntau
1.5 tataḥ
praviśati
rāmo
lakṣmaṇaḥ
sugrīvo
hanumāṃś
ca
2
ākrāntāḥ pṛthu-sānu-kuñja-gahanā megho^pamāḥ parvatāḥ
siṃha-vyāghra-gajendra-pīta-salilā nadyaś ca tīrṇā mayā
krāntaṃ puṣpa-phalā^ḍhya-pādapa-yutaṃ citraṃ mahat kānanaṃ
samprāpto 'smi kapī^ndra-sainya-sahito velā-taṭaṃ sāṃpratam
lakṣmaṇaḥ
2.1 eṣa
eṣa
ū
bhagavān
varuṇaḥ
3
sa-jala-jala-dhare^ndra-nīla-nīro
vilulita-phena-taraṅga-cāru-hāraḥ
samadhigata-nadī-sahasra-bāhur
harir iva bhāti sarit-patiḥ śayānaḥ
4
ripum uddhartuṃ udyantaṃ mām ayaṃ sakta-sāyakam
sa-jīvam adya taṃ kartuṃ nivārayati sāgaraḥ
5
sa-jala-jala-da-sannibha-prakāśaḥ
kanaka-mayā^'-mala-bhūṣaṇo^jjvalā^ṅgaḥ
abhipatati kuto nu rākṣaso 'sau
śalabha ivā^śu hutā^śanaṃ praveṣṭum
hanūmān
5.1 bho
bho
vānara-vīrāḥ
a-pramattā
bhavantu
bhavantaḥ
6
śailair drumaiḥ samprati muṣṭi-bandhair
dantair nakhair jānubhir ugra-nādaiḥ
rakṣo-vadhā^rthaṃ yudhi vānare^ndrās
tiṣṭhantu rakṣantu ca no nare^ndram
rāmaḥ
6.1 rākṣasa
iti
6.2 hanūman
alam
alaṃ
sambhrameṇa
hanūmān
6.3 yad
ājñāpayati
devaḥ
6.4 tataḥ
praviśati
vibhīśaṇaḥ
vibhīṣaṇaḥ
6.5 bhoḥ
prāpto
'smi
rāghavasya
śibira-sanniveśam
6.6 vicintya
6.7 a-kṛta-dūta-sampreṣaṇam
a-viditā^gamanam
a-mitra-sambandhinaṃ
kathaṃ
nukhalu
mām
avagacchet
tatrabhavān
rāghavaḥ
6.8 kutaḥ
7
kruddhasya yasya purataḥ sahito 'py a-śaktaḥ
sthātuṃ suraiḥ sura-ripor yudhi vajrapāṇiḥ
tasyā^nujaṃ raghu-patiḥ śaraṇā^gataṃ māṃ
kiṃ vakṣyatī^ti hṛdayaṃ pariśaṅkitaṃ me
8
dṛṣṭa-dharmā^rtha-tattvo 'yaṃ sādhuḥ saṃśrita-vatsalaḥ
śaṅkanīyaḥ kathaṃ rāmo viśuddha-manasā mayā
hanūmān
8.6 ūrdhvam
avalokya
8.7 aye
kathaṃ
tatrabhavān
vibhīṣaṇaḥ
vibhīṣaṇaḥ
8.8 aye
hanūmān
8.9 hanūman
mamā^gamanaṃ
devāya
nivedaya
hanūmān
8.10 bāḍham
8.11 upagamya
8.12 jayatu
jayatu
devaḥ
9
rājaṃs tvat-kāraṇād eva bhrātrā nir-viṣayī-kṛtaḥ
vibhīṣaṇo 'yaṃ dharmā^tmā śaraṇā^rtham upāgataḥ
rāmaḥ
9.1 kathaṃ
vibhīṣaṇaḥ
śaraṇā^gata
iti
9.2 vatsa
lakṣmaṇa
gaccha
sat-kṛtya
praveśyatāṃ
vibhīṣaṇaḥ
lakṣmaṇaḥ
9.3 yad
ājñāpayati
āryaḥ
rāmaḥ
9.4 sugrīva
vaktu-kāmam
iva
tvāṃ
lakṣaye
sugrīvaḥ
9.5 deva
bahu-māyāś
chala-yodhinaś
ca
rākṣasāḥ
9.6 tasmāt
sampradhārya
praveśyatāṃ
vibhīṣaṇaḥ
hanūmān
9.7 mahārāja
mā
mai^vaṃ
10
deve yathā vayaṃ bhaktās tathā manye vibhīṣaṇam
bhrātrā vivadamāno 'pi dṛṣṭaḥ pūrvaṃ pure mayā
rāmaḥ
10.1 yady
evaṃ
gaccha
sat-kṛtya
praveśyatāṃ
vibhīṣaṇaḥ
lakṣmaṇaḥ
10.2 yad
ājñāpayati
āryaḥ
10.3 parikramya
10.4 aye
vibhīṣaṇaḥ
10.5 vibhīṣaṇa
api
kuśalī
bhavān
vibhīṣaṇaḥ
10.6 aye
kumāro
lakṣmaṇaḥ
10.7 kumāra
adya
kuśalī
saṃvṛtto
'smi
lakṣmaṇaḥ
10.8 vibhīṣaṇa
upasarpāvas
tāvad
āryam
vibhīṣaṇaḥ
10.9 bāḍham
10.10 upasarpataḥ
vibhīṣaṇaḥ
10.12 prasīdatu
devaḥ
10.13 jayatu
devaḥ
rāmaḥ
10.14 aye
vibhīṣaṇaḥ
10.15 vibhīṣaṇa
api
kuśalī
bhavān
vibhīṣaṇaḥ
10.16 deva
adya
kuśalī
saṃvṛtto
'smi
11
bhavantaṃ padma-patrā^kṣaṃ śaraṇyaṃ śaraṇā^gataḥ
adyā^smi kuśalī rājaṃs tvad-darśana-vikalmaṣaḥ
rāmaḥ
11.1 adyaprabhṛti
mad-vacanāl
laṅke^śvaro
bhava
vibhīṣaṇaḥ
11.2 anugṛhīto
'smi
rāmaḥ
11.3 vibhīṣaṇa
tvad-āgamanād
eva
siddham
asmat-kāryam
11.4 sāgara-taraṇe
khalū^pāyo
nā^dhigamyate
vibhīṣaṇaḥ
11.5 deva
kim
atrā^vagantavyam
11.6 yadi
mārgaṃ
na
dadāti
samudre
divyam
astraṃ
tāvad
visraṣṭum
arhati
devaḥ
rāmaḥ
11.7 sādhu
vibhīṣaṇa
sādhu
11.8 bhavatu
evaṃ
tāvat
kariṣye
11.9 sahasottiṣṭhan
saroṣam
11.10
12
mama śara-paridagdha-toya-paṅkaṃ
hata-śata-matsya-vikīrṇa-bhūmi-bhāgam
yadi mama na dadāti mārgam enaṃ
pratihata-vīci-ravaṃ karomi śīghram
varuṇaḥ
12.2 sasaṃbhramam
13
nārāyaṇasya nara-rūpam upāśritasya
kāryā^rtham abhyupagatasya kṛtā^parādhaḥ
devasya deva-ripu-deha-harāt pratūrṇaṃ
bhītaḥ śarāc charaṇam enam upāśrayāmi
14
mānuṣaṃ rūpam āsthāya cakra-śārṅga-gadā-dharaḥ
svayaṃ kāraṇa-bhūtaḥ san kāryā^rthī samupāgataḥ
lakṣmaṇaḥ
14.2 vilokya
14.3 aye
konukhalv
eṣaḥ
15
maṇi-viracita-mauliś cāru-tāmrā^yatā^kṣo
nava-kuvalaya-nīlo matta-mātaṅga-līlaḥ
salila-nicaya-madhyād utthitas tv eṣa śīghram
avanatam iva kurvaṃs tejasā jīva-lokam
vibhīṣaṇaḥ
15.1 deva
ayaṃ
khalu
bhagavān
varuṇaḥ
prāptaḥ
rāmaḥ
15.2 kiṃ
varuṇo
'yam
15.3 bhagavan
varuṇa
namaste
varuṇaḥ
15.4 na
me
namaskāraṃ
kartum
arhati
deveśaḥ
15.5 athavā
16
rāja-putra kutaḥ kopo roṣeṇa kim alaṃ tava
kartavyaṃ tāvad asmābhir vada śīghraṃ narottama
rāmaḥ
16.1 laṅkā-gamane
mārgaṃ
dātum
arhati
bhavān
varuṇaḥ
16.2 eṣa
mārgaḥ
16.3 prayātu
bhavān
16.4 antarhitaḥ
rāmaḥ
16.5 katham
antar-hito
bhagavān
varuṇaḥ
16.6 vibhīṣaṇa
paśya
paśya
bhagavat-prasādān
niṣkampa-vīcimantaṃ
salilā^dhipatim
vibhīṣaṇaḥ
16.7 deva
sāmprataṃ
dvidhābhūta
iva
dṛśyate
jala-nidhiḥ
rāmaḥ
16.10 hanūman
gacchā^grataḥ
hanūmān
16.11 yad
ājñāpayati
devaḥ
16.12 sarve
parikrāmanti
rāmaḥ
16.13 vilokya
savismayam
16.14 vatsa
lakṣmaṇa
vayasya
vibhīṣaṇa
mahārāja
sugrīva
sakhe
hanūman
paśyantu
paśyantu
bhavantaḥ
16.15 aho
vicitratā
sāgarasya
16.16 iha
hi
17
kvacit pheno^dgārī kvacid api ca mīnā^kula-jalaḥ
kvacic chaṅkhā^kīrṇaḥ kvacid api ca nīlā^mbu-da-nibhaḥ
kvacid vīcī-mālaḥ kvacid api ca nakra-pratibhayaḥ
kvacid bhīmā^vartaḥ kvacid api ca niṣkampa-salilaḥ
hanūmān
17.2 deva
iyam
iyaṃ
laṅkā
rāmaḥ
17.3 ciraṃ
vilokya
17.4 aho
rākṣasa-nagarasya
śrīr
acirād
vipatsyate
18
mama śara-vara-vāta-pāta-bhagnā
kapi-vara-sainya-taraṅga-tāḍitā^ntā
udadhi-jala-gate^va naur vipannā
nipatati rāvaṇa-karṇa-dhāra-doṣāt
sugrīvaḥ
18.3 yad
ājñāpayati
devaḥ
18.4 nīla
evaṃ
kriyatām
18.5 praviśya
nīlaḥ
18.6 yad
ājñāpayati
mahārājaḥ
18.7 niṣkramya
praviśya
18.8 jayatu
devaḥ
18.9 kramān
niveśyamānāsu
senāsu
bṛnda-parigraheṣu
parīkṣyamāṇeṣu
pustaka-pramāṇyāt
kutaścid
apy
a-vijñāyamānau
dvau
vanaukasau
gṛhītau
18.10 vayaṃ
na
jānīmaḥ
kartavyam
18.11 devas
tasmāt
pramāṇam
rāmaḥ
18.12 śīghraṃ
praveśayatv
etau
nīlāḥ
18.13 yad
ājñāpayati
devaḥ
18.14 niṣkrāntaḥ
18.15 tataḥ
praviśati
nīlo
vānarair
gṛhyamāṇau
vānara-rūpa-dhāriṇau
sampuṭikā-hastau
śuka-sāraṇau
ca
vānarāḥ
18.16 aṅgho
bhaṇaha
ke
tuhme
bhaṇaha
18.16b aṅgho
bhaṇataṃ
kau
yuvāṃ
bhaṇataṃ
ubhau
18.17 bhaṭṭā
ahme
ayya-kumudassa
sevaā
18.17b bhartaḥ
āvām
ārya-kumudasya
sevakau
vānarāḥ
18.18 bhaṭṭā
ayya-kumudassa
sevaa
tti
attāṇaṃ
avadisanti
18.18b bhartaḥ
ārya-kumudasya
sevakāv
ity
ātmānam
apadiśataḥ
vibhīṣaṇaḥ
18.19 sā^vadhānaṃ
śuka-sāraṇau
vilokya
19
sva-sainikau na cā^py etau na cā^py etau vanaukasau
preṣitau rāvaṇenai^tau rāksasau śuka-sāraṇau
ubhau
19.1 ātmagatam
19.2 hanta
kumāreṇa
vijñātau
svaḥ
19.3 prakāśam
19.4 ārya
āvāṃ
khalu
rākṣasarājasya
vipratipattyā
vipadyamānaṃ
rākṣasakulaṃ
dṛṣṭvāspadam
alabhamānau
āryasaṃśrayā
rthaṃ
vānararūpeṇa
samprāptau
rāmaḥ
19.5 vayasya
vibhīṣaṇa
katham
iva
bhavān
manyate
vibhīṣaṇaḥ
19.6 deva
20
etau hi rākṣase^ndrasya sammatau mantriṇau nṛpa
prāṇā^ntike 'pi vyasane laṅke^śaṃ nai^va muñcataḥ
rāmaḥ
20.2 vibhīṣaṇa
mā
mai^vam
21
anayoḥ śāsanād eva na me vṛddhir bhaviṣyati
kṣayo vā rākṣase^ndrasya tasmād etau vimocaya
lakṣmaṇaḥ
21.1 yadi
vimuñcet
sarva-skandhāvāraṃ
praviśya
parīkṣya
punar
mokṣam
ājñāpayatv
āryaḥ
rāmaḥ
21.2 samyag
abhihitaṃ
lakṣmaṇena
21.3 nīla
evaṃ
kriyatām
nīlaḥ
21.4 yad
ājñāpayati
devaḥ
rāmaḥ
21.7 abhidhīyatāṃ
mad-vacanāt
sa
rākṣase^ndraḥ
22
mama dārā^pahāreṇa svayaṅ-grāhita-vigrahaḥ
āgato 'haṃ na paśyāmi draṣṭu-kāmo raṇā^tithiḥ
ubhau
22.2 yad
ājñāpayati
devaḥ
22.3 niṣkrāntau
rāmaḥ
22.4 vibhīṣaṇa
vayam
api
tāvad
ānantarīyaṃ
balaṃ
parīkṣiṣyāmahe
vibhīṣaṇaḥ
22.5 yad
ājñāpayati
devaḥ
rāmaḥ
22.6 parikramya
vilokya
22.7 aye
astam-ito
bhagavān
divā-karaḥ
22.8 samprati
hi
23
astā^dri-mastaka-gataḥ pratisaṃhṛtā^ṃśuḥ
sandhyā^nurañjita-vapuḥ pratibhāti sūryaḥ
rakto^jjvalā^ṃśuka-vṛte dviradasya kumbhe
jāmbūnadena racitaḥ pulako yathe^va
23.1 niṣkrāntāḥ
sarve